Tekst ukazał się w portalu Instytutu Jagiellońskiego: jagiellonski.pl/news/806/case_study_budowa_local_content_offshore_wind_onshore_wind
Maciej Mierzwiński, Krzysztof Tomaszewski
Dzięki ustawie offshore pojawiła się szansa na systematyczne zbudowanie nowego sektora gospodarki. Eksperci Instytutu Jagiellońskiego Maciej Mierzwiński i Krzysztof Tomaszewski przygotowali schemat logiczny budowy krajowego łańcucha dostaw. Sformułowali oni zestaw przemyśleń dotyczących konkretnego wdrożenia technologii na rynek polski.
Jako odpowiedź na część pytań do artykułu o warunkach budowy local content właściwe jest opisanie przypadku stworzenia spółki o przychodach 0 (zero) do spółki o przychodach około 150 milionów PLN (bez materiałów; w przypadku zaliczenia materiałów do obrotu – byłoby to ponad pół miliarda PLN). A dodatkowo był to typowy projekt brownfield – na terenie Stoczni Gdańsk, co dodaje aktualności tematu. Wielu – miejmy nadzieję, że będzie ich wielu – przyszłych dostawców dla offshore wind będzie właśnie inwestycjami powstałymi na potencjale i aktywach z innych, mniej perspektywicznych rynków.
Stworzenie GSG Towers (obecnie część Grupy Przemysłowej Baltic) to historia zbudowania od podstaw jednego z głównych dostawców wież wiatrowych w Europie.
Wizja oparta na przyszłościowym rynku (i offshore wind właśnie takim rynkiem jest)
Początek idei zbudowania istotnego gracza na rynku to 2009 rok, kiedy Komisja Europejska wyraziła zgodę na Plan Restrukturyzacji sprywatyzowanej Stoczni Gdańsk. Stocznia borykała się z ogromnymi problemami zewnętrznymi (drastyczny spadek popytu na europejskie statki) i wewnętrznymi. Decyzja o podjęciu nowej produkcji była obarczona bardzo dużym ryzykiem jeszcze nierozwiniętego rynku onshore w Polsce. W chwili obecnej ustawa offshore wind daje firmom pewność rynku lokalnego, ale dla polskich dostawców niemniej ważny jest też znaczący potencjał rynków zagranicznych (por. strategia offshore UE).
Cierpliwość i czas bardzo potrzebne – szczególnie na rynku dostaw dla OEM w OZE
Od 2010 roku w Grupie Stoczni Gdańsk działania przyspieszyły (po uzyskaniu pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej była pewność przetrwania Stoczni Gdańsk). Z początkiem 2011 roku gotowa była pierwsza linia produkcji wież wiatrowych. W tym samym 2011 roku rozpoczęliśmy pierwszą produkcję. Jednak dopiero w latach 2014-2015 roku osiągnęliśmy poziom produkcji (ponad 150 wież rocznie), który umieścił spółkę w czołówce europejskiej (2015 – 2016). Były to również pierwsze lata rentowności.
Klient – wymagający, ale skłonny do długoterminowej współpracy, często bardzo wspierający
Współpraca z OEMs, dostawcami Tier 1 w energetyce wiatrowej jest bardzo wymagająca. Firmy te bardzo długo podejmują decyzje o prekwalifikacji, kwalifikacji, aż w końcu o przeprowadzeniu tzw. First Article Inspection (FAI). Do tego dochodzi długotrwały proces FAI, negocjacji umowy ramowej, tak więc osiągnięcie statusu dostawcy to realistycznie to 12-18 miesięcy. Zwykle klient ten nie decyduje się na znaczące wolumeny „od razu”, preferując podejście krok-po-kroku, aby minimalizować ryzyko. Ale docelowo są to długoterminowe umowy na znaczące wolumeny. Oczywiście, jeżeli firma już jest dostawcą dla innego OEMa, wówczas to wszystko może trwać szybciej. Ostatecznie jednak zakwalifikowany dostawca może bardzo często liczyć na operacyjne wsparcie zespołu klienta (zwykle na stałe przebywającego u dostawcy) Jest to znaczącą wartością, ponieważ są to osoby, które znają najlepszych dostawców świata. Bardzo ciekawym dla nas doświadczeniem były okresowe listy rankingowe wśród globalnych dostawców jednego z klientów, benchmarking kluczowych parametrów produkcyjnych. Taka rywalizacja działała na wyobraźnię całej organizacji i pozwala szybciej eliminować błędy i poprawiać efektywność.
Bezpieczeństwo przede wszystkim
Bezkompromisowe podejście dostawców do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Tier 1 jest już legendarne. Stąd jednym z najszybciej wdrożonych w GSG Towers programów był długoterminowy program „Zero wypadków”. W wielu polskich zakładach jeszcze kilka lat temu wiązało się to z rewolucją mentalną i organizacyjną, obecnie na szczęście jest to norma.
Zadbanie o kadry
Zachowanie najwyższej światowej jakości, wdrożenie zasad lean manufacturing, wdrożenie wyśrubowanych zasad BHP to podstawowe wymogi pracy z Tier 1. To z kolei wiąże się z koniecznością inwestowania w odpowiednie przygotowanie kadr. Równolegle do bardzo intensywnego wdrożenia nowych linii produkcyjnych i produktów dla technologii energetyki wiatrowej, powstała w Grupie Stoczni Gdańsk – Akademia Rozwoju – odrębna organizacja wypełniająca funkcje szkoleniowe i rekrutacyjne w szkołach. Prowadzenie klas patronackich, szkolenia dla bezrobotnych, finansowanie tej działalności z grantów UE umożliwiło w latach 2014 – 2016 zwiększenie liczby pracowników bezpośredniej produkcji o ponad 50%. Udało się zainteresować zawodem spawacza również kilkanaście pań, które sprawdziły się w nowym zawodzie i na długo pozostały w firmie. A za 2016 rok zakład otrzymał nagrodę „Pracodawca Przyjazny Gdańskiej Szkole Zawodowej”.
Pozyskanie i wyszkolenie kadry dla tego typu projektów to obok planu inwestycyjnego główne wyzwanie. Dlatego dobre przygotowanie szkół technicznych w tym branżowych w regionach, w których powstaną zakłady łańcucha dostaw dla MEW to bardzo ważny element polityki edukacyjnej wspierającej branżę offshore.
Wsparcie dotacyjne pozwala na bardziej śmiałe inwestycje
Skok technologiczny w Grupie Stoczni Gdańsk, który umożliwił znaczący przyrost mocy produkcyjnych i efektywność produkcji na poziomie światowym (zgodnie z benchmarkami klientów) kosztował. W przypadku GSG Towers ważnym czynnikiem wspierającym inwestycji było pozyskanie dotacji z programu POIG, dzięki któremu powstała innowacyjna linia technologiczna. Wobec sporego ryzyka przedsięwzięcia, bez tego wsparcia, ta fabryka zapewne nie powstałaby.
Innowacje produktowe są trudne dla Tier 2
Innowacje dla dostawców Tier 2 to jest nie lada problem. Innowacje procesowe są oczywiście możliwe do wdrożenia, przy odpowiedniej komunikacji zmian procesowych z głównymi klientami. Innowacje produktowe z kolei, wobec braku własności do dokumentacji są niezwykle skomplikowane do wygenerowania i uzgodnienia z klientami. Ale trzeba próbować. W ramach GSG Towers udało nam się taki projekt sformatować dotyczący konstrukcji wsporczej dla przyszłościowych (wówczas!) turbin – z POIR województwa pomorskiego.
Podsumowanie i co z tego wynika dla localcontent offshore wind
Chcąc dzielić się doświadczeniami budowy firm w łańcuchu dostaw dla energetyki odnawialnej, jeszcze nie raz do tego przykładu wrócimy. Jednak co jest istotne na tym etapie rozważań dot. local content zawarliśmy w nagłówkach. Są one zbieżne z głównymi punktami dyskusji dot. budowy wkładu krajowego w offshore wind wskazanymi m.in. w Ustawie. Te główne punkty, na których obecnie skupia się polski przemysł to zapewnienie dostępu polskich firm do dialogu z łańcuchem dostaw, budowa kompetencji, innowacje i infrastruktura. Do tych zagadnień niebawem wrócimy w innych ujęciach.