Tomasz Augustyn
Europejskie organizacje opracowują pierwszy w historii scenariusz energetyczny oparty w 100% na energii odnawialnej, który dąży do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla o co najmniej 65% do 2030 roku.
Organizacje pozarządowe pod przewodnictwem Climate Action Network (CAN) Europe oraz Europejskiego Biura Ochrony Środowiska przedstawiły „Scenariusz zgodny z Porozumieniem paryskim (PAC) dla infrastruktury energetycznej” pokazując że możliwe jest osiągnięcie redukcji emisji gazów cieplarnianych o 65% do roku 2030, możliwość osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2040 roku oraz w 100% przejście na energię odnawialną. Analiza dowodzi, że Europa może osiągnąć neutralność klimatyczną do roku 2040 oraz poprowadzić resztę świata na zmianę energii na odnawialną.
Po raz pierwszy organizacje społeczeństwa obywatelskiego opracowały wspólnie taki scenariusz, co czyni go wybitnym wkładem w pilnie potrzebną międzysektorową i społeczną debatę na temat tego, jak powinna wyglądać przyszłość energetyczna Europy. Eksperci trzeciego sektora stwierdzają, że badania są światełkiem nadziei w walce ze zmianami klimatu, również wezwały europejskich decydentów oraz planistów infrastruktury energetycznej, aby wykazali się większą ambicją podczas opracowywania praw, celów i planów dotyczących naszego systemu energetycznego.
Zgodnie z wynikami scenariusza PAC ostateczne zapotrzebowanie na energię można zmniejszyć o połowę. Wynika to będzie głównie z głębokich przekształceń w sektorze budownictwa, zwiększonej wydajności pojazdów w transporcie, modernizacji przemysłowych procesów produkcyjnych, mobilizacji przyrostów wydajności energetycznej urządzeń i zmniejszenia zapotrzebowania na materiały poprzez zastosowanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym – ograniczenie, ponowne użycie i recykling. Wnioski te opierają się na istniejących badaniach i wymianie ze światem nauki i partnerami społecznymi, rzeszą ekspertów, którzy analizują potencjał oszczędności energii w pięciu sektorach: przemysłowym, mieszkaniowym, usługami, rolnictwem i transportem.
Całkowite zapotrzebowanie na energię dla 28 krajów Unii Europejskiej – prognoza wg scenariusza PAC
Źródło: Paris Agreement Compatible
Scenariusz PAC nie przewiduje przedłużenia żywotności energetyki jądrowej. Przeciwnie, rosnące koszty utrzymania łańcucha paliwowego i wycofywania z eksploatacji raczej zachęcają do wcześniejszego zamykania wytwarzających ją obiektów. Zdaniem autorów opracowania powinno się to dokonać do 2040 r. Zarazem wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych powinno wzrosnąć ponad trzykrotnie w ciągu dekady od roku 2020 do 2030. Ma to prowadzić do zaspokojenia przez odnawialne źródła energii 50% końcowego zużycia energii brutto w 2030 roku i 100% w roku 2040. Taki wzrost potencjału jest jednym z kluczowych elementów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 65% do 2030 roku i do w 2040.
Całkowita podaż energii dla 28 krajów Unii Europejskiej wg źródeł pochodzenia – prognoza wg scenariusza PAC
Źródło: Paris Agreement Compatible
Pomimo istotnej poprawy wydajności urządzeń elektrycznych, zapotrzebowanie na energię elektryczną w scenariuszu PAC podwaja się w latach 2015-2040 . Zwiększenie floty pojazdów elektrycznych, a także zastąpienie nieefektywnych pojedynczych kotłów na paliwa kopalne elektrycznymi pompami ciepła, zwiększa zapotrzebowanie na energię odnawialną. Najważniejszym czynnikiem będą jednak elektrolizery wytwarzające odnawialny wodór z dodatkową odnawialną energią elektryczną (30% końcowego zapotrzebowania na energię elektryczną w 2040 roku).
W ocenie PAC jedynie odnawialny wodór wytwarzany przez elektrolizę z wykorzystaniem odnawialnej energii elektrycznej przynosi korzyści klimatyczne. Scenariusz PAC pokazuje, że Unia Europejska ma wystarczający potencjał energii odnawialnej do wytworzenia dodatkowej energii elektrycznej potrzebnej do uruchomienia elektrolizerów. Tak jak wytwarzanie odnawialnego wodoru i innych niekopalnych gazów i paliw, takich jak syntetyczny metan i płynne paliwa syntetyczne, wiąże się z to wysokimi stratami, preferowane jest bezpośrednie wykorzystanie odnawialnej energii elektrycznej. Wprowadzenie wykorzystania odnawialnego wodoru przewidywane jest np. w przemyśle stalowym, w żegludze, lotnictwie i częściowo w dalekobieżnym transporcie ciężkim.
Realizacja scenariusza PAC zdaniem autorów ma stanowić optymalną ścieżkę ratowania klimatu, przyrody i zdrowia Europejczyków. W ich ocenie zapobiega kosztom kryzysu klimatycznego i jest odważnym planem inwestycyjnym, który pozwoliłby sektorowi energetycznemu Unii Europejskiej stać się motorem ożywienia gospodarczego po kryzysie COVID-19. Koszty budowy i eksploatacji systemu 100% energii odnawialnej – w ich ocenie -będą niższe niż zwykle, ponieważ technologie odnawialne są tańsze i powodują, że drogie paliwa kopalne stają się zbyteczne.
W kategoriach makroekonomicznych pierwsze szacunki pokazują, że koszty systemu energetycznego w scenariuszu PAC osiągnęłyby co najmniej 600 miliardów rocznie w 2050 roku. Obejmuje to koszty inwestycji, eksploatacji i utrzymania elektrowni (głównie paneli słonecznych i turbin wiatrowych), a także technologie magazynowania (np. baterie i elektrolizery) i sieci elektryczne. Szacunki nie uwzgędniają natomiast inwestycji w pojazdy i efektywność energetyczną w przemyśle. Zatem koszty systemowe scenariusza PAC prawdopodobnie mieszczą się w przedziale porównywalnych 100% scenariuszy energii odnawialnej w Europie, np. scenariusz Energy Watch Group opublikowany w 2018 r., którego założenia częściowo przejęto i dostosowano w analizach PAC.
Niemiecki Instytut Badań Ekonomicznych opublikował niedawno badanie, które ocenia koszty scenariusza redukcji emisji o 65% do 2030 roku i którego są bardzo podobne do scenariusza PAC. Koszty systemowe rosną w stosunku do dotychczasowego scenariusza biznesowego o 200 miliardów euro, ale redukcje emisji i uniknięcie szkód dla środowiska i klimatu są wyceniane na ponad 10 trylionów euro do 2050 roku. Inwestycje w energię odnawialną i technologie magazynowania wynoszą 3000 miliardów euro, ale są finansowane w dużej mierze z oszczędności w imporcie paliw kopalnych w wysokości 2 000 mld euro.
Własne scenariusze Komisji Europejskiej przynoszą znacznie wyższe roczne całkowite koszty systemu energetycznego, ponieważ utrzymują się one przy stosunkowo wysokich udziałach paliw kopalnych do 2050 r. (scenariusz odniesienia PRIMES 2016 to 2400 mld euro w 2050 roku, długoterminowa wizja strategiczna na 2018 rok mówi o kwocie od 2 200 do 2800 miliarda euro w 2050 roku). W przeciwieństwie do scenariusza PAC scenariusze Komisji Europejskiej wcale nie uwzględniają przy tym dostosowania do celu porozumienia paryskiego mówiącego o ograniczeniu globalnego ocieplenia do wartości poniżej 2°C oraz dążeniu do utrzymania go na poziomie 1,5°C.