Tekst został opublikowany w tygodniku Polskiego Instytutu Ekonomicznego: https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2021/04/Tygodnik-Gospodarczy-PIE_15-2021.pdf
Gminy miejskie i miasta na prawach powiatu odczuwają ekonomiczne skutki pandemii mocniej niż gminy wiejskie i miejsko-wiejskie.
Wiele analiz pokazuje, że ekonomiczno-społeczne koszty pandemii rozkładają się nie[1]równomiernie – silniej dotyka niektórych, oszczędzając innych. Okazuje się, że podobne zjawisko widać w danych obrazujących wpływy podatkowe jednostek samorządu terytorialne[1]go w 2020 r. Spadki wpływów podatkowych między latami 2019 a 2020 odnotowały gminy miejskie (99,6 proc.) i miasta na prawach powiatu (98,8 proc). Tymczasem w gminach wiejskich i gminach miejsko-wiejskich wpływy podatkowe były wyższe w 2020 r. niż w 2019 r. (odpowiednio 103,3 proc. oraz 101,7 proc.). Miasta na prawach powiatu w trzech analizowanych kategoriach wpływów podatkowych straciły najwięcej.
Podobną prawidłowość można zaobserwować w odniesieniu do wpływów wynikających z udziału samorządów we wpływach z podatków PIT i CIT. W miastach na prawach powiatu i gminach miejskich spadki są większe niż w całej populacji gmin w Polsce (97,2 proc. i 96,5 proc. w porównaniu do 98,1 proc). Tym[1]czasem w gminach wiejskich wpływy z po[1]datku PIT w 2020 r. były większe niż w 2019 r. (101,1 proc.). → W przypadku CIT przychody wzrosły w populacji gmin ogółem oraz w trzech kategoriach gmin (miejskich, wiejskich i miejsko-wiejskich), ale spadły w miastach na prawach powiatu (wpływy z 2020 r. stano[1]wiły 99,7 proc. wpływów z 2019 r.)
Opisane wyżej zjawiska można tłumaczyć tym, że restrykcje pandemiczne w najsilniejszym stopniu dotknęły te sektory, które są najbardziej rozwinięte w większych miastach i w konsekwencji w normalnych czasach od[1]powiadają za wyższe wpływy. Nie tylko wyłączenia działalności sektorów usługowych, ale również zmniejszenie mobilności wynikającej z pracy zdalnej czy emigracje potencjalnych płatników podatków (np. studenci opuszczający miasta akademickie) miały większy zasięg w większych miastach niż w pozostałych ty[1]pach osadniczych. Istotne są również zmiany prawne wpływające na strukturę dochodów podatkowych. Warto jednak pamiętać, że dane o wpływach podatkowych są tylko jednym z elementów złożonego obrazu sytuacji finansowej JST, a zatem ocena pełnego wpływu pandemicznego roku na finanse samorządów wymaga analizy uwzględniającej pozostałe wskaźniki, np. pozostałe dochody, wydatki, czy nadwyżkę operacyjną.
