Tomasz Augustyn

Pomorze Zachodnie charakteryzuje się bardzo wysokim potencjałem społeczno-gospodarczym przy jednoczesnej niskiej kondycji finansowej.

Janina Kotlińska, Anna Mizak i Anna Krawczyk-Sawicka z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II pochyliły się na d zagadnieniem zróżnicowania potencjałów społeczno-gospodarczych regionów w Polsce. W ich ocenie województwa w Polsce są znacznie zróżnicowane pod względem potencjału społeczno-gospodarczego i kondycji finansowej (najlepiej pod tym względem wypadają województwa położone w centralnej i zachodniej Polsce). Regiony będące beneficjentami wysokich dochodów z udziałów w podatkach państwowych (PIT i CIT) charakteryzują się zdecydowanie wyższym poziomem potencjału społeczno-gospodarczego i kondycji finansowej niż te o niskich wpływach z tego tytułu. Najwyższym poziomem zarówno potencjału społeczno-gospodarczego, jak i kondycji finansowej charakteryzuje się województwo dolnośląskie, które jest niekwestionowanym liderem w pozyskiwaniu środków z budżetu UE wśród województw w Polsce, z silnym centrum w postaci Wrocławia. Wyniki analizy opisano w artykule pt. „Typologizacja polskich regionów w oparciu o wpływ potencjału społeczno-gospodarczego na ich kondycję finansową” opublikowanym w „Studiach Regionalnych i Lokalnych” nr 4(94)/2023.

Autorki opracowania stawiają hipotezę, że potencjał dochodowy, a w konsekwencji kondycja finansowa regionów w Polsce są silnie liniowo uzależnione od potencjału społeczno-gospodarczego, jaki reprezentują podmioty zlokalizowane na ich obszarze. Przeświadczenie autorek wynika z analizy źródeł dochodów regionów w Polsce i ich struktury, w której dominujące znaczenie mają transfery z budżetu państwa, w tym dochody z udziałów w podatkach państwowych. Celem przeprowadzonej analizy było zbadanie zależności pomiędzy wybranymi miarami potencjału społeczno-gospodarczego i kondycji finansowej regionów w Polsce. Opierała się ona na 11 miarach z czterech obszarów, oddających społeczny i gospodarczy potencjał regionów, i siedem miarach kondycji finansowej, odzwierciedlających strukturę ich dochodów i wydatków budżetowych. Za ich pomocą autorki oceniły odpowiednio potencjał i kondycję regionów, a następnie siłę zależności między tymi dwiema zmiennymi, aby ostatecznie wyprowadzić syntetyczną miarę oddającą „siłę” poszczególnych regionów w Polsce w celu dokonania ich typologizacji.

Analiza wykazała zróżnicowanie potencjału społeczno-gospodarczego polskich regionów. W 2022 roku udział ludności w wieku produkcyjnym w łącznej liczbie ludności we wszystkich regionach kształtował się w przedziale 57–60%, ale największy odsetek ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w województwach: mazowieckim, małopolskim, śląskim i wielkopolskim. Wskaźnik salda migracji w 11 regionach był ujemny (dodatnie saldo migracji odnotowano w województwach: mazowieckim, pomorskim, dolnośląskim, małopolskim oraz wielkopolskim). Przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania oddanego do użytkowania na 1000 mieszkańców wyniosła 582,10 m2 , przy czym największe mieszkania budowano w województwach: pomorskim, mazowieckim, wielkopolskim i małopolskim (najmniejsze w: opolskim, świętokrzyskim i śląskim). Stopa bezrobocia przeciętnie w kraju wynosiła 5,2%, przy czym najwyższa była w województwach: lubelskim, podkarpackim i warmińsko-mazurskim (najniższa w: wielkopolskim, śląskim i mazowieckim). Zmarło w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców 1187 osób, a najwięcej w województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim (najmniej w: lubuskim, opolskim i podlaskim). Najwyższe wskaźniki wolnych miejsc pracy były w województwach: zachodniopomorskim, dolnośląskim, mazowieckim i małopolskim (najniższe w: podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim). W urzędach pracy w przeliczeniu na 100 mieszkańców zarejestrowanych było średnio nieco ponad dwóch bezrobotnych, przy czym najwyższy wskaźnik bezrobocia odnotowano w województwach: podkarpackim, lubelskim i warmińsko-mazurskim (najniższy w: wielkopolskim, śląskim i lubuskim). Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wynosiła średnio 125 podmiotów, ale najwięcej z nich funkcjonowało w województwach: mazowieckim, zachodniopomorskim, dolnośląskim, pomorskim i wielkopolskim (najmniej w: lubelskim, podlaskim i podkarpackim). Najwięcej podmiotów kreatywnych na 1000 mieszkańców (powyżej średniej dla wszystkich regionów) było w trzech województwach: mazowieckim, dolnośląskim i pomorskim (najniższą wartość miał ten wskaźnik w województwach: podkarpackim, świętokrzyskim i lubelskim). Przeciętna powierzchnia budynków niemieszkalnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniosła 42,15 m2 , ale największa była odpowiednio w województwach: mazowieckim, wielkopolskim, dolnośląskim i śląskim (najmniejsza w: opolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim). Najwięcej noclegów na 1000 ludności udzielono w tym roku w województwach: zachodniopomorskim, małopolskim, pomorskim, dolnośląskim oraz mazowieckim (najmniej w: opolskim, podlaskim, łódzkim i świętokrzyskim).

Regiony w Polsce zróżnicowane są także pod względem kondycji finansowej. Udział dochodów z PIT i CIT w dochodach ogółem w większości regionów kształtował się w przedziale 25–83% dochodów ogółem, przy czym najwyższy poziom odnotowano w województwach: mazowieckim, śląskim i pomorskim (w kilku województwach – położonych w północno-wschodniej i we wschodniej części kraju – udział ten nie przekraczał 30%). Udział wydatków bieżących w wydatkach ogółem w regionach wynosił średnio ok. 67%, w 10 regionach był wyższy niż średnio w kraju, przy czym najniższy był w województwach: zachodniopomorskim, podkarpackim, kujawsko-pomorskim i wielkopolskim (najwyższy zaś w: mazowieckim, podlaskim i lubelskim).

Syntetyczny wskaźnik Perkala obliczono dla miar potencjału społeczno-gospodarczego regionów i dla ich kondycji finansowej. Do analizy wykorzystano dziewięć miar potencjału społeczno-gospodarczego i sześć miar kondycji finansowej, tj. miary, dla których współczynnik zmienności osiągnął wartości wyższe niż 10%. Zgodnie z przyjętą procedurą, na podstawie wymienionych cech diagnostycznych, dokonano analizy porównawczej regionów osiągniętego potencjału społeczno-gospodarczego i kondycji finansowej.

Syntetyczna miara potencjału społeczno-gospodarczego województw dla 2022 r. (zgodnie ze wskaźnikiem Perkala)

Syntetyczna miara kondycji finansowej województw dla 2022 r. (zgodnie ze wskaźnikiem Perkala)

Źródło:  Janina Kotlińska, Anna Mizak i Anna Krawczyk-Sawicka, Typologizacja polskich regionów w oparciu o wpływ potencjału społeczno-gospodarczego na ich kondycję finansową,

Studia Regionalne i Lokalne, nr 4(94)/2023.

 

Na podstawie uzyskanych obliczeń autorki formułują stwierdzenie, że istnieje duże zróżnicowanie potencjału społeczno-gospodarczego województw w Polsce i ich kondycji finansowej. W 2022 r. bardzo wysokim potencjałem społeczno-gospodarczym charakteryzowały się województwa: mazowieckie, zachodniopomorskie i dolnośląskie. Do grupy o wysokim potencjale społeczno-gospodarczym należało pięć województw: pomorskie, wielkopolskie, małopolskie, lubuskie i śląskie. Niski potencjał społeczno-gospodarczy odnotowano w czterech województwach: opolskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim i podlaskim. Grupa o bardzo niskim poziomie potencjału społeczno-gospodarczego liczyła cztery województwa: warmińsko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie i podkarpackie. W 2022 r. bardzo wysokim poziomem kondycji finansowej charakteryzowały się województwa: dolnośląskie, śląskie i wielkopolskie. Do grupy o wysokiej kondycji finansowej należało sześć województw: łódzkie, małopolskie, mazowieckie, podkarpackie, pomorskie i świętokrzyskie. Niską kondycję finansową odnotowano w województwach: kujawsko-pomorskim, opolskim i zachodniopomorskim, a bardzo niską w: lubelskim, lubuskim, podlaskim i warmińsko-mazurskim.

Z porównania województw według obu badanych miar wynika, że w siedmiu województwach występuje zgodność grup typologicznych dla potencjału społeczno-gospodarczego i osiągniętej kondycji finansowej. W pozostałych województwach występują rozbieżności in plus (w łódzkim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim, wielkopolskim) lub in minus (w lubuskim, mazowieckim, podlaskim, zachodniopomorskim). Ponadto w bardzo dobrej kondycji finansowej były województwa będące największymi beneficjentami środków z UE od początku swego istnienia. Bez tych środków w ramach zatwierdzonych Regionalnych Programów Operacyjnych realizacja wielu inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej (np. dróg ekspresowych) byłaby w nich niemożliwa do przeprowadzenia w tak krótkim czasie.

Artykuł dostępny jest pod adresem: https://studreg.uw.edu.pl/dane/web_sril_files/2046/2023_4_kotlinska_mizak.pdf