Tomasz Augustyn
Kolejne lata spędzamy na marginesie europejskiego rynku przewozów śródlądowymi szlakami wodnymi. Także tu marnuje się potencjał portu w Szczecinie.
Trudno o aktywizację Odrzańskiej Drogi Wodnej, gdy brak ku temu odpowiednich systemowych rozwiązań, a zarazem spada ranga sektora przewozów śródlądowych w skali całej Europy. W największym stopniu wiąże się to z mniejszym zapotrzebowaniem na przewóz węgla, w latach 2019 – 2020 przewieziono go europejskimi rzekami o ¼ mniej niż poprzednio. Na niekorzyść sektora w Polsce odpowiada marginalny udział w transporcie kontenerowym.
W latach 2010–2020 działalność transportowa na śródlądowych drogach wodnych UE była niestabilna. Wobec serii spadków i odbić, w latach 2019-2020 sektor odnotował znaczny spadek o prawie 6% (8 mld tonokilometrów) w pokonanym dystansie oraz ponad 3% (17 mln ton) w zakresie tonażu przewoźnych ładunków. Głównymi uczestnikami transportu śródlądowymi drogami wodnymi UE były oczywiście Niemcy i Holandia, na te kraje przypadło 70% rynku w 2020 roku. W wartościach bezwzględnych Niemcy odnotowały największy spadek w 2020 roku w porównaniu z 2019 r. (-4,6 mld tonokilometrów ). Największy procentowy spadek zaobserwowano na Litwie (-98%), ale odzwierciedla on niską wartość początkową, przy czym wartości bezwzględne spadły z 448 tys. tonokilometrów do 8,5 tys. Inne kraje również odnotowały znaczne spadki w 2020 roku – Czechy o 44%, Francja o 13%, Polska o 12%, natomiast wzrost wolumenu transportu (w tonokilometrach) odnotowały: Szwecja (o 59%), Chorwacja (o 8%), Bułgaria (o 7%) i Finlandia (o 4%).
Holandia dominowała na dwóch frontach. Ten kraj odnotował największą ilość przewiezionych towarów w przeliczeniu na mieszkańca (20 ton) i prawie połowę (49%) zarejestrowanych statków do transportu towarowego na śródlądowych drogach wodnych w całej Unii Europejskiej. Pod względem ilości przewożonych towarów na mieszkańca, za Holandią uplasowała się Belgia (13,5 tony na mieszkańca) i Luksemburg (9,1 tony na mieszkańca). W sześciu krajach UE przewieziono mniej niż 100 kilogramów na mieszkańca. Na poziomie Unii w 2020 roku śródlądowymi drogami wodnymi przewieziono 1,1 tony towarów na mieszkańca. Jeśli chodzi o zarejestrowane statki do przewozu towarów, kolejne najwyższe udziały po Holandii miały Niemcy (16%) i Belgia (9%).
Głównymi rodzajami towarów przewożonych w 2020 roku wodami śródlądowymi w Unii Europejskiej były rudy metali, koks i produkty rafinacji ropy naftowej oraz produkty rolnicze. Łącznie stanowiły ponad połowę całego omawianych przewozów. Wśród wszystkich towarów największy wzrost w latach 2019-2020 zaobserwowano w przypadku produktów rolniczych (18%), a następnie surowców i odpadów wtórnych (8%) oraz produktów spożywczych, napojów i tytoniu (5%). Największy spadek dotyczył węgla i ropy naftowej (25%), a następnie metali podstawowych, metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń (17%), rud metali (12%) oraz koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (-9%).
Transport kontenerów w stanowił ponad dwie trzecie (69,2%) przewozów drogami wodnymi w 2020 roku w Unii Europejskiej. Krajem o największym udziale przewozów kontenerów ładowanych była Francja (72,3%), następnie Niemcy (70,7%), Belgia (68,5%) i Holandia (68,0%). Trzy kraje transportowały w 2020 roku tylko puste kontenery: Węgry, Austria i Rumunia. Pozostałe kraje przewiozły więcej pustych kontenerów niż załadowanych: Luksemburg (68,2% pustych kontenerów), Chorwacja (99,4%) i Bułgaria (99,6%). Największy udział w transporcie kontenerów miała Holandia, a tuż za nią Niemcy. Łącznie te dwa kraje odpowiadały za 88% całego transportu kontenerowego w UE. W sumie pięć krajów odnotowało spadek przewozów kontenerowych w 2020 r. w porównaniu z 2019 r.: Rumunia (-22,5 %), Bułgaria (-19,8 %), Francja (-17,3 %), Niemcy (-8,1 %) i Holandia (-2,9 %). ). Z kolei pięć krajów znacznie zwiększyło swoją wydajność transportu kontenerowego w 2020 r.: Luksemburg (+44,7%), Chorwacja (+41,6%), Węgry (+35,6%), Austria (+23,3%) i Belgia (5,3%).