Andrzej Pieśla

Od poniedziałku 1 czerwca trwa nabór projektów do tegorocznej edycji Szczecińskiego Budżetu Obywatelskiego.  Mieszkańcy przez miesiąc będą mogli zgłaszać swoje pomysły zarówno „miękkie” jak i inwestycyjne. To szansa na realizację działań lub inwestycji w najbliższym otoczeniu.

W tym roku Szczecinianie pragnący zgłosić swój projekt będą mieli na to czas do 1 lipca. Kwota na realizacje inwestycji i działań organizacyjnych w tym roku wzrasta do 14 606 083 złotych. Aby wziąć udział w formułowaniu budżetu i jego zagospodarowaniu należy mieć pomysł na inwestycje lub działanie w obszarze lokalnym lub ogólnomiejskim, zebrać minimalną liczbę 10 podpisów na liście poparcia i w podanym terminie zgłosić swój wniosek do magistratu. Każdy mieszkaniec może złożyć nieograniczoną liczbę propozycji. Projekty mogą mieć charakter ogólnomiejski, przeznaczone dla mieszkańców więcej niż jednej dzielnicy (na tę część programu przeznaczono 30% środków) oraz lokalny, przewidziane do realizacji w jednym z 22 obszarów wyznaczonych na podstawie ilości mieszkańców poszczególnych obszarów oraz ich powierzchni (przeznaczono na nie 70% środków).

W sumie na terenie województwa zachodniopomorskiego budżet obywatelski realizowany jest w siedmiu miastach. Koszaliński Budżet Obywatelski na 2021 rok wynosi 2 990 000 złotych. Kwota jest podzielona na część ogólnomiejską oraz 17 części osiedlowych. Na część ogólnomiejską przypada kwota 1000 000 złotych brutto. Dla każdego z Osiedli przypada kwota 114000 złotych brutto. Wartość projektu ogólnomiejskiego zawiera się w przedziale od 40000 do 650000 złotych brutto. Maksymalna wartość projektu osiedlowego nie może przekroczyć 114000 złotych brutto. Niemniej biorąc pod uwagę wszystkie miasta regionu i porównanie do innych województw skala nakładów na miejskie budżety obywatelskie jest na Pomorzu Zachodnim najniżsa w kraju.

Wysokość budżetów obywatelskich w roku 2018 w miastach według województw

Źródło: NIK

Budżet obywatelski funkcjonuje w Polsce od blisko dekady. Jako pierwszy w 2011 roku wprowadził go Sopot, na większą skalę w kolejnych latach wdrożono go w Poznaniu, Łodzi i Wrocławiu. Szczyt popularności budżetu miał miejsce w latach 2014-2015. Obecnie mówi się o istotnym spadku zainteresowania tą formą partycypacji obywatelskiej, przynajmniej w największych polskich miastach. Według badań dotyczy to przede wszystkim młodych mieszkańców, z kolei mimo mniejszej frekwencji rośnie liczba zgłaszanych projektów oraz ogólnie liczba osób czynnie uczestniczących w tworzeniu budżetu.

Popularność i frekwencja skorelowane są ze skalą nakładów poszczególnych gmin na budżety obywatelskie. Zarazem głosowanie na wybrane przedsięwzięcia coraz intensywniej przenosi się do internetu, co ma istotny wpływ na spadek frekwencji, bowiem w ten sposób miasta uniemożliwiają oddawanie głosów papierowych w czyimś imieniu.  Poszczególne samorządy systematycznie zwiększają wartość budżetu, przykładowo w Gdańsku w ciągu pięciu kolejnych edycji jego skala się podwoiła. W Szczecinie w 2014 roku na ten cel przeznaczono 5 milionów złotych, w 2019 roku – 9 milionów, w edycji 2020 – 12,7 milionów i 14,6 miliona na rok przyszły. To około 0,5 % ogółu wydatków gminy. W miastach porównywalnej wielkości jak Poznań, Bydgoszcz i Białystok sytuacja jest podobna, choć w wartościach bezwzględnych miasto wciąż ma jeszcze wiele do nadrobienia w porównaniu do innych ośrodków.

Budżety obywatelskie w wybranych miastach – wielkość nakładów

Źródło: NIK

Budżety obywatelskie w wybranych miastach jako % ogółu wydatków gminy.

Źródło: NIK

Wzrost kwot związany jest z ustawą z 11 stycznia 2018 „o zwiększeniu udziału obywateli…”, która dla miast na prawach powiatu określiła minimalną wartość budżetu obywatelskiego na „0,5% wydatków gminy”. Ustawodawca usankcjonował tym aktem dotychczasową praktykę gmin w zakresie konstruowania budżetów obywatelskich jako konsultacji społecznych oraz wprowadził możliwość realizacji takich działań przez powiaty i województwa. Największa zmiana dotyczy miast na prawach powiatu, które obowiązkowo muszą mieć budżety obywatelskie.

W 2019 roku NIK stwierdził, że budżety obywatelskie umożliwiły skuteczną współpracę między władzami gmin a mieszkańcami. To właśnie dzięki budżetom obywatelskim powstały nowe drogi, tereny rekreacyjne i sportowe. Przy okazji wyszło na to, że potrzeby są zdecydowanie większe niż możliwości takich budżetów. W sumie do skontrolowanych pod tym kątem przez NIK urzędów wpłynęło 7120 wniosków o realizację projektów w ramach budżetów obywatelskich. Szacunkowe koszty tych zadań, to przeszło 1,2 miliarda złotych. Tymczasem łączna wartość budżetów partycypacyjnych wyniosła około 161 milionów złotych, czuli raptem 13 % zgłoszonych potrzeb.