Tekst opublikowany w portalu Forum Wolnego Świata w Sztokholmie: https://frivarld.se/wp-content/uploads/2024/01/Frivarld-UnitedWeStand.pdf

Mapa drogowa tworzenia pilnie potrzebnej wspólnej nordycko-bałtyckiej kultury bezpieczeństwa w epoce licznych i złożonych kryzysów oraz zagrożeń egzystencjalnych.

NB8 Format współpracy – wprowadzenie

Format NB8 koordynuje współpracę pomiędzy krajami bałtyckimi i nordyckimi. Został rozpoczęty na początku lat 90-tych i opiera się na wspólnych wartościach i interesach. Jego znaczenie rośnie w związku z agresją Rosji. W 2023 r. przewodniczącą współpracy była Łotwa, która przyjęła następujące priorytety:

• wzmocnienie porządku międzynarodowego opartego na zasadach;
• wzmocnienie bezpieczeństwa wojskowego i odstraszania;
• wzmocnienie odporności.

W dniu 1 stycznia 2024 roku przewodnictwo objęła Szwecja, a szwedzki minister spraw zagranicznych Tobias Billström publicznie wskazał trzy priorytety:

• wzmocnienie współpracy w zakresie polityki bezpieczeństwa w naszym regionie;
• potwierdzając nasze niezachwiane zaangażowanie na rzecz wolności, suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy;
• dotarcie do globalnego wsparcia dla Ukrainy.

Niniejsza informacja stanowi wkład w trwającą debatę na temat NB8 i służy jako plan działania dotyczący poszerzania współpracy, zwiększania świadomości i omawiania tego, co NB8 może i powinien zrobić.

 

Jesteśmy zjednoczeni – podejście filozoficzne

Pojęcie siły w jedności i współpracy, wyrażone w formule „We stand united”, sięga początków historii ludzkości.

Nauczyliśmy się, że razem możemy nie tylko przetrwać, ale także osiągnąć wielkość. Po raz pierwszy przypisuje się go greckiemu pisarzowi Ezopowi (620–564 p.n.e.) i jego baśniom, ale pojawia się także w Biblii oraz w bardziej współczesnym kontekście, w przedrewolucyjnej amerykańskiej „Pieśni o wolności”.

„Stoimy zjednoczeni” (ponieważ podzieleni upadniemy) powinno być strategicznym kompasem i kluczową narracją dla regionu NB8, zarówno między nami, jak i innymi demokracjami o podobnych poglądach w społeczności globalnej. Im bardziej jesteśmy zjednoczeni, tym silniejsi możemy być nie tylko w naszej własnej obronie, ale także jako zalążek bliższej współpracy między krajami wolnego świata.

Narracji w demokracji nie można zbudować z niczego; musi być poparta działaniami i solidnym podłożem. Dlatego też polityki muszą zarówno tworzyć się, jak i być tworzone przez narrację strategiczną. W tym zasadniczym interesie europejskim leży wygranie wojny przez Ukrainę. Dla krajów nordyckich i bałtyckich zwycięstwo Ukrainy ma kluczowe znaczenie, jeśli ma zapanować pokój i nasze demokracje. Zwycięstwo Rosji doprowadzi do egzystencjalnego zagrożenia dla suwerenności i demokracji, jaką znamy w całej Europie, ale nasz region stanie przed zagrożeniami wcześniej niż ktokolwiek inny. Nie należy szczędzić wysiłków na rzecz wsparcia Ukrainy.

Nawet jeśli kraje NB8 mocno wierzą we współpracę z demokracjami za pośrednictwem UE (Norwegia i Islandia nadal pozostają poza UE, ale są stowarzyszone poprzez EFTA, jednolity rynek UE i Schengen) i NATO (przystąpienie Szwecji wciąż oczekuje na niepewne ramy czasowe), NB8 mógłby zrobić więcej, aby zbudować solidne podstawy i możliwości podczas burzliwych dni.

Bycie zjednoczonym w tych trudnych czasach zaczyna się od nas samych. Zbyt ważne jest, aby po prostu zakładać, że decyzje podjęte przez Radę Północnoatlantycką NATO lub instytucje UE po prostu rozwiążą nasze wspólne problemy z nami, jako biernymi obserwatorami.

Ściślejsza współpraca będzie także oznaczać silniejszy głos i silniejszy wkład w UE i NATO. W czasach, gdy siły autorytarne próbują rozerwać Sojusz i Unię, NB8 może być jasnym spoiwem stanowiącym siłę stabilizacji. Mamy wszelkie szanse, aby działać zapobiegawczo, aby uniknąć kryzysów lub przynajmniej je złagodzić. A jeśli jesteśmy w wielkiej potrzebie, musimy udowodnić, że warto pomagać, wykazując chęć i zdolność do wzięcia odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo, pomagania innym, bycia odpornym, posiadającym zdolności obronne oraz bronienia wolności i demokracji wszędzie tam, gdzie jest to potrzebne.

Nawet jeśli mówimy o małych krajach Dalekiej Północy nie powinniśmy lekceważyć naszej wspólnej siły. Samotnie możemy być krasnoludami różnej wielkości, ale razem jesteśmy potężni. Fakty i liczby są jasne: Kraje NB8 mają 33,6 miliona obywateli. W kontekście globalnym NB8 byłby 42. krajem pod względem liczby ludności. Nawet jeśli Rosja ma około 4,5 razy większą populację niż NB8, wielkością PKB ustępuje.

W indeksie Liberalnej Demokracji za 2023 r. przeprowadzonym przez instytut V-Dem, Dania zajmuje 1. miejsce na świecie, za nią plasują się Szwecja i Norwegia, Estonia na 5., Finlandia na 10., a następnie Łotwa, Litwa i Islandia na 25., 26. i 29. miejscu. W różnych innych światowych indeksach kraje NB8 pojawiają się na szczycie. Weźmy tylko kilka przykładów złotych medali: indeks Word Press Freedom (Norwegia), szczęście (Finlandia), jakość życia (Szwecja). Srebrne i brązowe medale przypadają tym państwo w takich konkurencjach, jak w Global Innovation (Szwecja 2. miejsce) i Cyberbezpieczeństwo (Estonia 3. miejsce).

Jak zauważa „The Economist” rosyjska agresja na kilka sposobów zbliżyła do siebie region nordycko-bałtycki.

Pod względem gospodarczym i politycznym „Putin sprowadził kraje nordyckie na bałtycki sposób myślenia”. Doświadczenia państw bałtyckich pod okupacją i odzyskania wolności w połączeniu z rozwiniętymi demokracjami krajów nordyckich stanowią ogromny kapitał.

Trudno też znaleźć bardziej demokratyczny blok małych krajów, który wspólnie zgromadziłby taką siłę i kreatywność.

Mamy tu jedne z najbardziej stabilnych starych demokracji na świecie i jedne z najbardziej stabilnych nowych demokracji. Wolne jednostki i wolne przedsiębiorstwa w wolnym społeczeństwie to „supermocarstwo”, którego boją się państwa autorytarne. Dlatego państwa autorytarne chcą podważyć zaufanie i wiarę w demokracje oraz zastosować hybrydowe metody wpływu, aby siać podziały i podsycać napięcia, które nas osłabią.

Dlatego musimy zwiększyć ochronę naszej „supermocarstwowości” i lepiej wykorzystać całą energię wolnych społeczeństw w trudniejszym i złożonym globalnym świecie. W nadchodzących latach sytuacja nie wygląda dobrze i będziemy musieli zrobić znacznie więcej i znacznie szybciej, aby zapewnić dostatnią i pokojową przyszłość.

Krótkie podsumowanie ogólnej sytuacji na koniec grudnia 2023 r

• Rosyjskie ambicje wobec Ukrainy nie zmieniły się i nie zakończą się niczym innym jak całkowitą porażką Rosji.
• Pragnienie imperialne sięga głębiej niż Putin w rosyjskim społeczeństwie. Rosja przygotowuje się do długiej wojny na wyniszczenie i wkłada ogromny wysiłek w skierowanie kraju w stronę gospodarki wojennej. Zapewnienie zwycięstwa Ukrainie jest egzystencjalnym interesem NB8.
• Wydaje się, że kolektywny Zachód ryzykuje utratę szansy na zabezpieczenie porządku opartego na zasadach, zbudowanego według reguł praw człowieka i demokracji w tym stuleciu.
• Wynika to z braku poczucia pilności wobec brutalnej agresji rosyjskiej, braku reakcji na chińskie zagrożenie i wahania w postrzeganiu demokracji jako linii podziału, na której należy chronić pokój i bezpieczeństwo. Ale jest w tym coś więcej. Zachód zbyt długo był zbyt introwertyczny, co grozi wyobcowaniem Globalnego Południa. Wysoki poziom stresu społecznego wynikający ze zmiany klimatu, imigracji, terroryzmu, ekstremizmu i populizmu jest wykorzystywany przez złych aktorów.
• Zachód jest również bezbronny ze względu na pusty arsenał i zdecydowanie zbyt powolny wzrost produkcji obronnej.
• Według prognoz ilustrującym przykładem jest to, że w 2025 r. Stany Zjednoczone prawdopodobnie wyprodukują mniej pocisków o kalibrze 155 mm niż Rosja będzie produkować już w przyszłym roku.
• Zaczynamy widzieć, co oznacza bardziej „wielobiegunowy świat”: era wojen, przesiedleń ludzi, nienawiści i agresji. To nie jest świat, który jest w stanie stawić czoła zbiorowym wyzwaniom ludzkości i rozwiązać problem zmiany klimatu, sztucznej inteligencji, niedoboru żywności, ubóstwa, a tym bardziej osiągnąć agendę ONZ na rok 2030, w której wszyscy ludzie powinni cieszyć się pokojem i dobrobytem.

• Region nordycko-bałtycki stanie się linią frontu między Rosją a Zachodem w obliczu rosnących napięć na Dalekiej Północy, zwłaszcza gdy Chiny również wkroczą dalej w Arktykę. Partnerstwo chińsko-rosyjskie nie ma granic, jak zadeklarowali Putin i Xi Jinping.

• Wobec krajów NB8 stosuje się wojnę hybrydową i narzędzia wywierania wpływu. Przecięcie gazociągu i kabli z Estonii oznacza znaczną eskalację; wykorzystanie statku zarejestrowanego w Hongkongu ilustruje również toksyczne i złożone połączenie Rosji i Chin. I znowu widzimy, jak uchodźcy są pędzeni do naszych granic, a Finlandia jest zmuszona zamknąć granicę z Rosją. Jest to taktyka, którą Białoruś i Rosja stosowały już wcześniej przeciwko regionowi.

• Rok 2024 będzie kluczowym i niebezpiecznym rokiem dla demokracji, z globalnymi napięciami i kilkoma ważnymi wyborami podsycającymi konflikty w społeczeństwach zachodnich. W ciągu roku kraje NB8 mogą znaleźć się w znacznie trudniejszej i niebezpiecznej sytuacji. Ważne jest wykorzystanie czasu w nadchodzących miesiącach.

• Nawet jeśli kraje NB8 są głęboko zaangażowane we wspólne bezpieczeństwo euroatlantyckie, potrzebne są ogromne wysiłki, aby zbudować bezpieczeństwo na naszych własnych warunkach, które mogłoby być silne samo w sobie, ale także wzmocnić zarówno UE, jak i NATO.

 

Radzenie sobie z zagrożeniami

Pomysł, na którym oszukało się wiele zachodnich krajów i przywódców – że Rosję można pojmować i na nią wpływać za pomocą dyplomacji i zależności gospodarczych – jest (i musi pozostać) martwy i pogrzebany w dającej się przewidzieć przyszłości.

Rosja nie odejdzie, a poparcie dla wojny imperialistycznej jest wśród rosyjskiego społeczeństwa większe, niż wielu na Zachodzie sądzi. Dlatego musimy zrozumieć, że na Ukrainie toczy się nie „wojna Putina”, ale „rosyjska wojna imperializmu”.

Niewysłuchanie spostrzeżeń i doświadczeń Estonii, Łotwy i Litwy na temat Rosji zostanie surowo ocenione przez historię.

Można się teraz obawiać, że Zachód popełnia ten sam błąd, jeśli chodzi o Chiny. Niedocenianie ambicji KPCh będzie niebezpieczne. Dlatego musimy przygotować się na długi i pełen wyzwań czas, o perspektywie dziesięcioleci, zamiast chwytać się nadziei na „normalność” w ciągu miesięcy lub roku. Ta normalność nie nadejdzie. Świat sprzed 24 lutego 2022 roku zniknął na zawsze.

Musimy przygotować na to naszych obywateli i społeczeństwa, komunikując szczerze i otwarcie, jaka jest stawka;

nie tylko pokój i dobrobyt, ale także wolność, suwerenność i sama demokracja.

Budowanie solidnej kultury bezpieczeństwa w regionie nordycko-bałtyckim musi opierać się na twardych faktach, bez naiwności.

Zaakceptowanie faktu, że sytuacja będzie „nienormalna” w dającej się przewidzieć przyszłości, jest koniecznością, podobnie jak akceptacja tego, że sytuacja szybko może się znacznie pogorszyć. Kultura bezpieczeństwa musi także opierać się na praworządności, wolności opinii i słowa oraz demokratycznym systemie rządów.

Aby zwiększyć zdolności do radzenia sobie ze wszystkimi rodzajami zagrożeń, należy wzmocnić współpracę na wszystkich poziomach społeczeństwa.

Pierwszym krokiem jest zrozumienie, co się dzieje, posiadanie świadomości sytuacyjnej wykraczającej poza granice. To nie jest tylko kwestia wojskowa; istotne jest również, aby wzięły w tym udział wszystkie organy rządowe, które mogłyby napotkać zagrożenia hybrydowe. Ważne jest także porozumienie na poziomie politycznym, wykraczające poza ministrów i parlamentarzystów w komisjach zajmujących się polityką obronną i zagraniczną. Nie należy lekceważyć relacji medialnych w regionie. Niezbędne jest wspólne zrozumienie społeczne i rozmowy ponad granicami. Świadomość sytuacyjna idzie w parze ze zwiększaniem zrozumienia sytuacji. Aby poprawić kulturę bezpieczeństwa, potrzebny jest ogromny wysiłek w celu edukowania kluczowych aktorów w społeczeństwie, szczególnie w zakresie radzenia sobie ze złożonością zagrożeń hybrydowych. Należy podjąć ciężką pracę, aby zmniejszyć nasze własne słabości, ponieważ słabości społeczne są wykorzystywane we wszystkich możliwych dziedzinach.

Atakującego złośliwego aktora należy odstraszać na dwa sposoby. Należy przede wszystkim pozbawić go możliwości ataku, gdy jednak do niego dojdzie, należy obciążyć kosztami agresora i jego pełnomocników. W tym przypadku zachodnie podejście do ataków hybrydowych było zbyt powolne i zbyt łagodne. Należy opracować zestaw narzędzi, a kraje NB8 powinny współpracować przy jego opracowywaniu. Odpowiedź na atak hybrydowy musi mieć legitymizację wśród obywateli i być postrzegana jako proporcjonalna. Musi opierać się na prawie krajowym i międzynarodowym, ale mieć także elementy asymetrii, aby móc odpowiedzieć tam, gdzie rani agresora. Reagowanie na ataki hybrydowe nie oznacza eskalacji. Brak reakcji jest raczej eskalacyjnym zaproszeniem dla agresora. Jednak konieczność przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym nie oznacza, że tracimy koncentrację na wojnie na Ukrainie i możliwości przyszłej rosyjskiej agresji militarnej przeciwko któremukolwiek krajowi regionu nordycko-bałtyckiego.

Niemiecki raport wskazuje, że po pokoju na Ukrainie Rosja mogłaby odbudować swoją armię, aby za 6–10 lat przystąpić do wojny z NATO. Estońskie szacunki mówią, że powrót do siły sprzed 2022 r. zajmie Rosji od 2 do 4 lat. Polski szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego twierdzi, że mamy 36 miesięcy (licząc od początku grudnia 2023 r.) na przygotowanie wyraźnego potencjału odstraszającego

zachować pokój z Kremlem. Oznacza to, że uczestniczymy w wyścigu z czasem. Jest to bardziej rozumiane w krajach bałtyckich i do pewnego stopnia w Finlandii niż w Szwecji, Danii i Norwegii. Innym groźnym scenariuszem, który może nastąpić jeszcze szybciej, jest całkowita mobilizacja w Rosji wiosną 2024 r. Wraz z wojną polityczną, która dzieli kraje w NATO i/lub UE i utrudnia instytucjonalne podejmowanie decyzji, działania hybrydowe i zagrożenie bronią nuklearną, możemy znaleźć się w stanie wojny u wybrzeży Morza Bałtyckiego już w 2025 roku. Nawet jeśli nie jest to najbardziej prawdopodobny scenariusz, nie można go wykluczyć. Dlatego nie wiemy, ile mamy czasu.

 

Zbudujmy podstawę narracji – manifest bezpieczeństwa NB8

Aby postępować właściwie, musimy rozumieć swój czas.

W tym przypadku narracja „Stoimy zjednoczeni” może zbudować wspólną płaszczyznę dla NB8, funkcjonując zarówno jako kompas, jak i siła napędowa inspirująca do działań publicznych i politycznych.

Forum Wolnego Świata w Sztokholmie jest głęboko przekonane, że taka narracja musi wynikać z naszego wspólnego zaangażowania na rzecz demokracji i wolności.

Nawet jeśli żyliśmy w epoce, w której nie trzeba było tego wyjaśniać, wkroczyliśmy w czas, w którym demokracja nie jest już naturalnym oczekiwanym formatem rozwoju społeczności globalnej.

Wszystko to dzieje się, gdy ludzkość ma do załatwienia pilne sprawy, takie jak zmiany klimatyczne i sztuczna inteligencja.

To rzeczywistość, z którą musimy się zmierzyć i stawić czoła. Autokraci używają przeciwko nam broni strachu i podziałów, aby wspierać swoje interesy, nawet w sposób, który naszym zdaniem należał do śmietnika historii, taki jak wojna na pełną skalę w Europie. Manifest NB8 powinien odnosić się do szeroko rozumianych kwestii bezpieczeństwa, ale stanowczo opierać się na ideach podstawowych praw i wolności przekraczających granice państw, wiary religijnej, płci i pochodzenia etnicznego, a także wiary w wolne społeczeństwa, wolne jednostki i wolne rynki. Wartości te są absolutne i ważne w każdym miejscu i czasie.

Jesteśmy orędownikiem wolności zgromadzeń, religii, myśli i wypowiedzi.

Wierzymy, że na naszych krajach ciąży moralny obowiązek, który służy także naszemu bezpieczeństwu poprzez globalne wspieranie demokracji, przeciw uciskowi i zbiorową obronę prawa do samoobrony w przypadku zbrojnego ataku na demokrację gdziekolwiek na świecie.

W tym przypadku szczególny nacisk należy położyć na Ukrainę i zobowiązanie do wspierania Ukrainy „tak długo, jak będzie to konieczne”, aby osiągnąć zwycięstwo.

Forum Wolnego Świata w Sztokholmie niniejszym zaprasza ekspertów ds. polityki, liderów biznesu, decydentów i polityków ze wszystkich krajów NB8 do włączenia się w tworzenie manifestu NB8. Ramy ideologiczne dla koncepcji, idei, reform i współpracy, które należy przyjąć w różnych obszarach, obejmują:

• Wsparcie Ukrainy
• Wzmocnienie i zabezpieczenie gospodarki przed zagrożeniami hybrydowymi w regionie
• Wspólne międzynarodowe zaangażowanie z demokracjami i na rzecz demokracji na całym świecie
• Rozwój zdolności wojskowych (w ramach NB8 w ramach NATO)
• Planowanie obrony cywilnej dla produktów strategicznych i przeorientowanie zdolności produkcyjnych w czasach kryzysu i wojny
• Pomnażanie produkcji broni
• Bezpieczną infrastrukturę transgraniczną
• Edukację
• Media

…i wreszcie opracowanie przeciwhybrydowego zestawu narzędzi do odstraszania.

Określenie tego, jak powinien zostać sformułowany ten manifest i co powinien zawierać, aby ożywić działania i stworzyć więzi ponad granicami, to podróż, która rozpoczęła się w Sztokholmie 7 grudnia 2023 r. w dyskusji w Chatham House zorganizowanej wspólnie z ambasadami Litwy, Łotwy

i Estonii. Dyskusja znajduje odzwierciedlenie w niniejszym planie działania. Aby się bronić, potrzebujemy podejścia całego społeczeństwa. Celem jest opublikowanie manifestu wiosną/latem 2024 r. wraz z pomysłami na reformy i działania w różnych obszarach. Nie ma już czasu na proste analizowanie problemów. Nadszedł czas na działanie. Razem. A najlepiej od wczoraj.