Tomasz Augustyn
Prawie 1/5 gospodarstw na wschodzie Polski dotknięta jest relatywnym ubóstwem. W Polsce północno – zachodniej dotyczy ono 11 – 13 procent gospodarstw.
Z analizowanego przez GUS badania budżetów gospodarstw domowych wynika, że w 2020 r. stopa ubóstwa skrajnego (jego granicę stanowi minimum egzystencji szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) wyniosła w Polsce 5,2%, to jest o 1 p. proc. więcej niż w 2019 r. Na prawie takim samym poziomie jak w 2019 r. kształtował się natomiast zasięg tzw. ubóstwa ustawowego (progi dochodowe, które uprawniają do ubiegania się o świadczenie pieniężne z pomocy społecznej) – w 2020 r. obejmował 9,1% osób ubogich, a w 2019 r. – 9,0 %. Stopa ubóstwa relatywnego (50% kwoty, którą średnio w miesiącu wydają gospodarstwa domowe w Polsce) osiągnęła z kolei w 2020 r. wartość 11,8%, czyli o ponad 1 p. proc. mniej niż w roku poprzednim (13,0%). Odnotowany w 2020 r. jednopunktowy wzrost odsetka osób skrajnie ubogich miał miejsce przy nieco wyższym poziomie granic ubóstwa niż w 2019 r. W przypadku ubóstwa ustawowego poziom granic w 2020 r. był taki sam jak w 2019 r., natomiast odnotowany w 2020 r. spadek ubóstwa relatywnego nastąpił przy niższym poziomie progów ubóstwa niż w 2019 r., co jest związane ze spadkiem przeciętnych wydatków w gospodarstwach domowych w roku 2020 w porównaniu z rokiem poprzednim.
Jeśli w analizach zasięgów ubóstwa ekonomicznego wziąć pod uwagę aspekt regionalny, to okaże się, że największe zasięgi ubóstwa ekonomicznego w 2020 r. według trzech branych pod uwagę granic ubóstwa zaobserwowano w makroregionie wschodnim i następnie w centralnym. Najmniejszym odsetkiem osób ubogich charakteryzował się zaś makroregion południowo-zachodni.
W przypadku ubóstwa skrajnego w makroregionie wschodnim jego zasięg wyniósł 8%, a w centralnym niecałe 7%. Jeśli chodzi o zasięg ubóstwa relatywnego, to w makroregionie wschodnim wartość stopy ubóstwa wyniosła ponad 17%, a w makroregionie centralnym – ok. 14%. Z kolei odsetek osób żyjących w gospodarstwach o wydatkach poniżej granicy ubóstwa ustawowego wyniósł w makroregionie wschodnim 13,5%. W makroregionie centralnym było to ok. 11% osób. Dla porównania we wspomnianym wyżej makroregionie południowo-zachodnim ubóstwem skrajnym dotkniętych było niecałe 3% osób, relatywnym – ponad 6% osób, a ustawowym – ponad 4%.
Zasięg ubóstwa relatywnego według makroregionów (% osób w gospodarstwach domowych)
Zasięg ubóstwa ustawowego według makroregionów (% osób w gospodarstwach domowych)
Źródło: GUS
Interpretując dane dotyczące zasięgu ubóstwa według makroregionów (NUTS-1) należy mieć na uwadze ich duże zróżnicowanie wewnętrzne, chociażby tylko na poziomie województw wchodzących w ich skład. Zdecydowanie najmniej zróżnicowany pod tym względem był w 2020 r. makroregion wschodni, w skład którego wchodzą województwa należące do grupy najbiedniejszych w kraju. Do grupy najbiedniejszych województw należało także województwo świętokrzyskie wchodzące w skład makroregionu centralnego oraz woj. warmińsko-mazurskie należące do makroregionu północnego. Relatywnie nieduże (w porównaniu z innymi makroregionami) zróżnicowanie międzywojewódzkie w poziomie ubóstwa odnotowano także w przypadku makroregionu południowo-zachodniego charakteryzującego się w 2020, jak już wspomniano najniższymi stopami trzech analizowanych typów ubóstwa.
Do najbardziej zróżnicowanych wewnętrznie należy natomiast zaliczyć województwo mazowieckie. Stopy ubóstwa ekonomicznego w regionie warszawskim stołecznym należały do najniższych w kraju, natomiast na pozostałym obszarze (w regionie mazowieckim regionalnym) do najwyższych. Duże różnice pomiędzy województwami dotyczą także makroregionu północnego. Zdecydowanie najbiedniejszym województwem w tym makroregionie było woj. warmińsko-mazurskie, natomiast najniższe wskaźniki ubóstwa odnotowano wśród mieszkańców województwa pomorskiego. W przypadku makroregionu centralnego (charakteryzującego się w 2020 r., po makroregionie wschodnim najwyższymi odsetkami osób ubogich) zdecydowanie wyższymi stopami ubóstwa odznaczało się woj. świętokrzyskie – były to odsetki około dwa razy wyższe niż w województwie łódzkim.
Makroregion południowy obejmuje województwa: małopolskie, śląskie.
Makroregion północno-zachodni obejmuje województwa: wielkopolskie, zachodniopomorskie, lubuskie.
Makroregion południowo- zachodni obejmuje województwa: dolnośląskie, opolskie.
Makroregion północny obejmuje województwa: kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie, pomorskie.
Makroregion centralny obejmuje województwa: łódzkie, świętokrzyskie.
Makroregion wschodni obejmuje województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie.
Makroregion – województwo mazowieckie obejmuje: region warszawski stołeczny, mazowiecki regionalny.
