Tomasz Augustyn

Wobec koniunktury na produkcje wodoru i oparte na niej technologie Pomorze Zachodnie powinno wykorzystać działania państwa wspierające te branżę.

Pomorze Zachodnie znalazło się wśród regionów, które dostrzegły szansę w przyłączeniu się do wodorowej ofensywy. W listopadzie pod auspicjami wojewody zachodniopomorskiego Zbigniewa Boguckiego odbyło się spotkanie na temat idei utworzenia Zachodniopomorskiej Doliny Wodorowej. W ten projekt angażowani są naukowcy Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, którzy pracują nad rozwojem i wdrażaniem technologii wodorowych, prowadzą projekty badawcze oraz opracowują systemy rozwiązań dla kształcenia i szkolenia w kierunku niskoemisyjnych technologii wodorowych. W skali kraju sprawa nabiera realnych kształtów.

Polska jest aktywnie zaangażowana w proces tworzenia łańcucha wartości niskoemisyjnych technologii wodorowych. Jesteśmy piątym na świecie i trzecim w Unii Europejskiej producentem wodoru. Ta branża ma szansę być polską „inteligentną specjalizacją”, w której możemy zdobyć przewagę konkurencyjną na rynku europejskim i światowym. W powołane do życia jesienią sektorowe porozumienie na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej zaangażowane jest 200 podmiotów, w tym m.in. Siemens, Alstom, Solaris, Grupa Azoty, PKN Orlen, Toyota Motor Poland, KGHM, Jastrzębska Spółka Węglowa, Węglokoks. Wśród sygnatariuszy z obszaru gospodarki morskiej znaleźli się m.in. Port Gdynia, Gdańska Stocznia Remontowa, Remontowa Shipbuilding, Forum Okrętowe, Polski Rejestr Statków, ProjMors, Instytut Maszyn Przepływowych PAN, ale też PGNiG.

To zatem optymalny moment, by budować silną pozycję ośrodka szczecińskiego w nabierającej rozpędu i przyszłościowej branży energetyki. Ze źródeł rządowych płyną informacje, że trwają prace nad konstytucją dla wodoru, która będzie zawierała pakiet ustaw i rozporządzeń niezbędnych dla funkcjonowania nowego sektora. W listopadzie przyjęto strategię rozwoju gospodarki wodorowej do 2030 r. z perspektywą do 2040 r. Zgodnie z Krajowym Planem Odbudowy w Polsce ma powstać co najmniej 5 dolin wodorowych. Ministerstwo klimatu i środowiska zapowiada powołanie operatora dolin wodorowych w Polsce. Jego funkcją będzie umożliwienie wymiany wiedzy i doświadczeń na temat projektów, dotyczących rozwoju gospodarki wodorowej. Zbliżenie i koordynacja projektów biznesowych i naukowych ma upodobnić polski sektor do analogicznych ekosystemów w Europie. W założeniu ministerstwa doliny wodorowe nie mają ze sobą rywalizować, tylko wymieniać się zdobytą wiedzą i doświadczeniami unikając powielania tych samych projektów dotyczących rozwoju gospodarki wodorowej. Mowa jest o stworzeniu docelowo polskiego centrum technologii wodorowych zrzeszającego najlepsze instytuty naukowo – badawcze. Z kolei polskie centrum certyfikacji technologii wodorowej ma dać gwarancję jakości i bezpieczeństwa stosowania technologii wodorowych i spełnianie europejskich wymogów certyfikacji.

Szansę na rozwój tej specjalizacji dostrzega środowisko trójmiejskie i podejmuje w tym kierunku odpowiednie kroki. Klaster Technologii Wodorowych i Czystych Technologii Węglowych wystąpił z inicjatywą budowy Pomorskiej Doliny Wodorowej. Tworzą ją samorządy lokalne, w tym te zrzeszone w Stowarzyszeniu Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot oraz podmioty gospodarcze, takie jak Grupa Lotos S.A., PKP Energetyka S.A., Energa S.A. Szacowany potencjał programu Pomorskiej Doliny Wodorowej to co najmniej 2 000 ton wodoru rocznie oraz 15% udziału wodoru jako paliwa w transportowym miksie energetycznym województwa pomorskiego do 2030 roku. Rozwój projektu ma umożliwić wykorzystanie potencjału regionu w zakresie produkcji paliw wodorowych oraz zapewnienia ich wykorzystania w szczególności w zastosowaniach transportowych.
Grupa LOTOS uruchomiła program inwestycyjny, w ramach którego chce zbudować instalację do produkcji zielonego wodoru. W ramach Green H2 powstać ma wielkoskalowa instalacja złożona z elektrolizerów, magazynów wodoru i ogniw paliwowych lub ewentualnie turbin wodorowych, zarządzanych przez innowacyjne oprogramowanie. Całość ma produkować zeroemisyjny wodór na potrzeby rafinerii i jednocześnie wpierać polski system elektroenergetyczny na zasadzie elektrowni szczytowo-pompowej. W 2020 roku konsorcjum samorządów z Pomorza uzyskało wsparcie Unii Europejskiej w ramach programu FCH Regions finansowanego przez FCH JU (Fuel Cells and Hydrogen Joint Undertaking na kompleksowe doradztwo przy wdrażaniu pojazdów wodorowych w komunikacji miejskiej w oparciu o budowaną przez LOTOS instalację oczyszczania wodoru. Pomorski projekt konkurował z innymi pomysłami z całej UE i jako jeden z 11 na 35 wniosków złożonych w tym konkursie został oceniony pozytywnie. Do 2024 roku w Gdańsku, Gdyni, Wejherowie i Tczewie uruchomionych zostanie łącznie 10-15 autobusów wodorowych, do 2028 roku będzie to dodatkowe 41 pojazdów. Ponadto, w ramach projektu zakłada się możliwość wykorzystania wodoru w regionalnych pociągach (linia Gdynia – Hel) i statkach pasażerskich. Do tych rozwiązań chcą nawiązywać kolejne podmioty, np. stocznia Crist, w ramach Bałtyckiego Klastra Morskiego i Kosmicznego, jest koordynatorem Bałtyckiego HUBu produkcji statków zeroemisyjnych. Jest też projekt utworzenia Hubu Wodorowego w Porcie Gdynia, który posiada własny terminal gazowy służący obecnie do rozładunku LPG.

W Europie technologie wodorowe zyskują na znaczeniu i są podstawą projektów o dużej kapitalizacji. Wyspy Brytyjskie przodują w rozwoju technologii wykorzystującej wodór jako magazyn energii. Tu zastosowano wykorzystanie nadmiarowej energii odnawialnej do elektrolizy wody w celu wytworzenia wodoru, który jest następnie magazynowany pod ciśnieniem i wykorzystywany do wytwarzania energii, ciepła i zasilania transportu lokalnego. W grudniu Norwegii w zakładzie w Ågotnes koło Bergen Kongsberg rozpoczął testy HySeas III – pierwszego na świecie zeroemisyjnego układu napędowego zasilanego wodorowymi ogniwami paliwowymi przeznaczonego dla statków. Kongsberg odpowiada za kierownictwo techniczne projektu, w którym uczestniczą firmy ze Szkocji, Danii, Francji, Niemiec, Szwecji i Anglii. HySeas III ma doprowadzić do produkcji pierwszego na świecie pełnomorskiego promu ro-pax.

Konsorcjum firm duńskich, któremu przewodzą Moller-Maersk i Orsted ogłosiło plany uruchomienia produkcji alternatywnych paliw. Będzie ona zlokalizowana na obszarze Greater Copenhagen i ma dostarczać odnawialny wodór dla autobusów beze misyjnych. Projekt będzie wymagał dostaw energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na dużą skalę, która mogłaby potencjalnie pochodzić z morskiej energii wiatrowej produkowanej w Rønne Banke u wybrzeży wyspy Bornholm.

Projekt ten połączyłby produkcję odnawialnego wodoru z wychwytywaniem dwutlenku węgla ze źródeł punktowych w regionie Kopenhagi w celu produkcji odnawialnego metanolu dla transportu morskiego i odnawialnego paliwa do silników odrzutowych (e-nafta) dla sektora lotniczego. Wcześniejszym podobnie ogromnym projektem jest projekt holenderski North2. Konsorcjum Shell, Gasunie i Groningen Seaports stawia na projekt produkcji zielonego wodoru. Jego celem jest wykorzystanie turbin morskich  u wybrzeży Holandii o mocy 3 GW do 4 GW do 2030 r. do wytwarzania energii i  do produkcji zielonego H2. Prowincja Groningen stała się Europejskim centrum produkcji zielonego wodoru przykładem Europejskiej Doliny wodorowej.