Tomasz Augustyn
Szwedzkie inwestycje w Polsce to istotne źródło kapitału, technologii, kultury organizacyjnej. Na Pomorzu Zachodnim jest to szczególnie dostrzegalne. Nowe regulacje prawne mają wprowadzić ład w ich funkcjonowanie zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej.
Tuż przed świętami do sejmu wpłynął projekt ustawy o ratyfikacji Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Szwecji o skutkach prawnych wygaśnięcia Umowy między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Królestwa Szwecji w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji, sporządzonej w Warszawie dnia 13 października 1989 roku. Porozumienie zostało zawarte między w drodze wymiany not dyplomatycznych pomiędzy oboma rządami o skutkach prawnych wygaśnięcia Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Szwecji w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji, sporządzonej w Warszawie dnia 13 października 1989 roku.
Problematyczna stała się jej forma prawna. Państwa członkowskie UE, w tym RP, jak i Szwecja, zostały wezwane przez Komisję Europejską do zakończenia obowiązywania umów intra-EU BIT, łącznie z klauzulami przedłużonego obowiązywania umów. Zaletą takich umów jest możliwość wystąpienia przez inwestora z roszczeniem odszkodowawczym bezpośrednio wobec państwa goszczącego. Przyznanie zaś możliwości dochodzenia tych roszczeń na drodze postępowania arbitrażowego uniezależnia inwestorów od sądownictwa krajowego. Kwestia obowiązywania umów BIT zawartych między państwami członkowskimi UE stanowi już od kilku lat przedmiot ożywionej debaty, w ramach której Komisja Europejska kwestionuje zgodność umów intra-EU BIT z prawem unijnym. W związku z niepodpisaniem przez Szwecję Porozumienia o wygaśnięciu dwustronnych traktatów inwestycyjnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej Komisja Europejska zapowiedziała wyciągnięcie konsekwencji wobec tego państwa członkowskiego (trwa procedura naruszenia prawa wobec Szwecji). Umowy inwestycje dokonane przed dniem wejścia w życie wypowiedzenia Umowy, tj. przed 16 października 2019 roku, są chronione na jej mocy przez dwadzieścia lat od czasu wygaśnięcia tejże Umowy. Na mocy Porozumienia ochrona ta wygasa wraz z jego wejściem w życie.
W dniu 18 czerwca 2020 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych Szwecji zwróciło się do Ambasady RP w Sztokholmie z propozycją zawarcia Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Szwecji o skutkach prawnych wygaśnięcia Umowy między państwami w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji, w formie wymiany not. Zgodnie z propozycją oba kraje zgadzają się, że kluczowy artykuł 11 ust. 3 Umowy wygasa, co nie wywołuje skutków prawnych. W dniu 8 lipca 2021 roku Ambasada RP w Sztokholmie przekazała Ministerstwu Spraw Zagranicznych Szwecji, że polski rząd zgodził się na zawarcie Porozumienia.
Według danych GUS pod koniec 2019 roku w RP zarejestrowano 770 spółek z udziałem kapitału szwedzkiego. W tej liczbie 364 spółek zatrudniało więcej niż 9 osób. Łączne zatrudnienie w tych spółkach wynosiło ok. 64 tys. pracowników (stan na koniec 2018 roku). Udziały kapitałowe inwestorów szwedzkich wynosiły 5014 mln złotych, co stanowiło 2,4% podstawowego kapitału zagranicznego ogółem, w tym udział kapitału zagranicznego 79 spółek o kapitale powyżej 1 mln dolarów wynosił 4 835 mln złotych. Łączna wartość szwedzkich bezpośrednich inwestycji w Polsce na koniec 2019 roku według NBP wynosiła 3 775,6 mln euro (odnotowano wzrost wartości o 271,9 mln euro względem roku poprzedniego).
Szwecja w 2019 roku była 14. największym inwestorem w Polsce z udziałem w inwestycjach bezpośrednich ogółem ok. 1,8 %. Dochody spółek szwedzkich szacowano na 420 mln euro, z czego reinwestowane zyski stanowiły 297,5 mln euro. Polska Agencja Inwestycji i Handlu odnotowała na początku 2019 roku 112 dużych inwestorów zarejestrowanych w Szwecji inwestujących w Polsce. To m.in.: IKEA (szwedzka firma zarejestrowana w Szwajcarii), Telia AB, Nordea Bank AB, Skanska Kraft AB, Arctic Paper AB, Svenska Handelsbanken (bankowość korporacyjna), Volvo AB, NCC AB, Skandinavska Enskilda Banken AB (SEB), SKF, Sandvik AB, Scania AB. Ostatnio działalność inwestycyjną rozwija w Polsce Grupa Electrolux, największy w świecie producent sprzętu AGD, która zainwestowała ok. 132 mln euro i zatrudnia ok. 3000 pracowników. IKEA zwiększyła swoje inwestycje (w sierpniu 2020 roku rozpoczęła budowę nowoczesnej fabryki paneli, tartaku i lakierni w gminie Orla o łącznej wartości ok. 340 mln euro). Na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych jest notowana jedna spółka szwedzka – Reinhold Europe A.B. zajmująca się zarządzaniem nieruchomościami. Według NBP łączna wartość zainwestowanych w Szwecji polskich kapitałów bezpośrednich pod koniec 2019 roku była ujemna i wynosiła –2 290,5 mln euro .
