Tomasz Augustyn

Inwestycje w infrastrukturę portową to obecnie jeden z priorytetów Unii Europejskiej.

Porty europejskie są nie tylko istotnymi węzłami transportu i logistyki, łączącymi transport morski ze wszystkimi innymi rodzajami transportu, ale również rozwinęły się w ważne węzły energetyczne, przemysłowe i niebieskiej gospodarki. Nawet jeśli są zlokalizowane na terytorium jednego kraju, porty mają do odegrania zasadniczą rolę w poprawie połączeń transgranicznych w Europie oraz pomiędzy Europą a światem. Aby mogły spełniać swoją rolę zrównoważonych, wydajnych i najnowocześniejszych portów, potrzebne są ciągłe inwestycje.

Pod koniec kwietnia Europejska Organizacja Portów Morskich (ESPO) opublikowała wyniki studium inwestycji portowych ESPO 2024 . Badanie zawiera wszechstronną analizę planów inwestycyjnych i wyzwań stojących przed europejskimi portami. Badanie wykazało, że potrzeby inwestycyjne europejskich organów zarządzających portami wynoszą 80 miliardów euro na następne 10 lat, do 2034 r. Inwestycje w zrównoważony rozwój i transformację energetyczną stają się drugą najważniejszą kategorią inwestycji dla władz portowych .

Z multimodalnych węzłów w łańcuchu dostaw łączącym morze z zapleczem porty przekształcają się w węzły i podmioty ułatwiające zrównoważoną energię, klastry przemysłu i gospodarki o obiegu zamkniętym, a także ważne filary odporności geopolitycznej i geoekonomicznej. Nowe funkcje portów uzupełniają ich tradycyjne role. Z badania wynika, że ​​obok inwestycji w rozwój podstawowej infrastruktury portowej, podmioty zarządzające portami coraz więcej inwestują, aby podjąć strategiczne i społeczne obowiązki oraz osiągnąć europejskie ambicje. Często oznacza to projekty o wysokiej wartości społecznej, a jednocześnie powolne, niskie i ryzykowne zwroty z inwestycji.

Obecnie w ramach Unii Europejskiej realizowanych jest szereg tego rodzaju projektów. W ramach samego tylko sektora energetyki wiatrowej około 30 portów aktywnie realizuje projekty, których wartość przed 2030 r. osiągnie poziom 1 miliard euro. Przewidywane jest powstanie 15 – 20 nowych portów lub terminali energetycznych (tu nakłady wyniosą 2 miliardy euro), pięć nowych obiektów likwidacyjnych (50 mln euro), 6 projektów dotyczących portów pływających (1,5 miliarda euro), 2 wyspy energetyczne na Morzu Północnym i Bałtyku (1 miliard euro) oraz 10 zakładów produkcji wodoru (1 miliard euro). Oznacza to, że łączna kwota niezbędnych inwestycji w portach do 2030 r. wyniesie 6,5 miliarda euro.

Instrument „Łącząc Europę” (CEF) to kluczowy instrument finansowania UE służący realizacji Europejskiego Zielonego Ładu i ważny czynnik umożliwiający realizację unijnych celów w zakresie dekarbonizacji na lata 2030 i 2050. Wspiera on rozwój wysokowydajnych, zrównoważonych i skutecznie połączonych sieci transeuropejskich w obszarach transportu, energii i usług cyfrowych. Inwestycje w ramach instrumentu „Łącząc Europę” uzupełniają brakujące ogniwa w europejskim szkielecie energetycznym, transportowym i cyfrowym. Komponent CEF Transport („Łącząc Europę – Transport”) koncentruje się na projektach transgranicznych oraz projektach mających na celu usunięcie wąskich gardeł lub uzupełnienie brakujących połączeń w różnych odcinkach sieci bazowej i sieci kompleksowej, a także na priorytetach horyzontalnych, takich jak systemy zarządzania ruchem. CEF Transport wspiera także innowacje w systemie transportowym w celu poprawy wykorzystania infrastruktury, zmniejszenia wpływu transportu na środowisko , poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia bezpieczeństwa. Budżet CEF Transport od 2014 r. do 2027 r. wynosi prawie 50 miliardów euro.

Od 2014 r. w ramach programu instrumentu (CEF-T) w znacznym stopniu wsparto europejską infrastrukturę kolejową kwotą ponad 26 miliardów euro. Priorytetowo traktuje się rozwój  transeuropejskiej sieci transportowej  (TEN-T), koncentrując się na transgranicznych wąskich gardłach, brakujących połączeniach, w tym na połączeniach z portami i lotniskami, rozwoju terminali kolejowo-drogowych i zwiększeniu interoperacyjności sieci w tym wdrożenie europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS). Ogólnym celem jest zapewnienie płynnego transportu kolejowego pasażerów i towarów, przy użyciu tego samego pociągu, który mógłby kursować po całej Europie w sieci TEN-T.

Projekty w ramach programu instrumentu „Łącząc Europę – Transport”

Źródło: Komisja Europejska

W Polsce w ramach CEF Transport dofinansowywana jest m.in. budowa zdolności przeładunkowej portu morskiego w Świnoujściu do obsługi potrzeb morskiej energetyki wiatrowej (beneficjent: Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A.) oraz poprawa infrastruktury Portu Gdańsk wraz z analizą wdrożenia systemu niskoemisyjnego OPS dla zrównoważonego rozwoju sieci TEN-T (beneficjent: Zarząd Morskiego Portu Gdańsk S.A). Realizowana jest budowa terminalu intermodalnego w centrum logistycznym Portu w Gdyni Na budowę terminala intermodalnego na terenie Centrum Logistycznego Portu Gdynia przyznano dofinansowanie w wysokości 8,39 mln euro. Inwestycja umożliwi obsługę Centrum Logistycznego przez transport kolejowy dzięki budowie torów ładunkowych o długości ponad 740 m, wraz z rampą ładunkową oraz torem dojazdowym i infrastrukturą towarzyszącą. Z kolei budowa multimodalnego kolejowego węzła przeładunkowego na półwyspie Ostrów Grabowski w Porcie Szczecin to projekt, który uzyskał 4,35 mln euro wsparcia z CEF i składa się z dwóch zadań: budowy kolejowej stacji przeładunkowej oraz przebudowy rampy ro-ro, która zapewni sprawny przeładunek kontenerów oraz sprzętu wojskowego.