Materiał opublikowany na stronie internetowej Unii Metropolii Polskich
O tarczy antykryzysowej dla JST, niedoszacowanej subwencji oświatowej, zaplanowanych na wrzesień podwyżkach dla nauczycieli oraz o samorządowych propozycjach zmian prawnych, które pozwoliłyby poprawić sytuację finansową miast i gmin mówi Krzysztof Żuk, Prezydent Lublina, Członek Zarządu Unii Metropolii Polskich.
Na ostatnim, czerwcowym posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego dużo miejsca poświęcono sprawom finansowym. To oczywiście za sprawą kolejnej z cyklu ustaw zwanych tarczami antykryzysowymi, w której znalazły się także rozwiązania specjalnie szykowane przez rząd dla samorządów.
Krzysztof Żuk: Taka jest narracja strony rządowej, ale z naszego punktu widzenia wygląda to trochę inaczej. Ustawa ta w zasadzie nie realizuje postulatów zgłaszanych przez stronę samorządową, a te które się w niej znalazły, jak np. zawieszenie czasowe funkcjonowania reguł wydatkowych z art. 242 i art. 243 ustawy o finansach publicznych, realizowane są w niej tylko częściowo.
Tymczasem sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego się pogarsza, co pokazały wyniki osiągniętych dochodów z PIT w kwietniu i maju.
To prawda, samorządy odnotowały nawet 40% spadki dochodów z tych źródeł, co oznacza zagrożenie dla płynności budżetów miast i gmin. Ale to oznacza także, że mniej środków będziemy mogli przeznaczyć na pomoc dla naszych przedsiębiorców i naszych mieszkańców. O tym wszystkim wielokrotnie rozmawialiśmy z przedstawicielami strony rządowej, z Premierem Mateuszem Morawieckim, z Wicepremier Jadwigą Emilewicz, czy przedstawicielami Ministerstwa Finansów. Wskazywaliśmy różne możliwości rozwiązań prawnych, które pozwoliłyby samorządom utrzymać płynność finansową, a w perspektywie kolejnych 3 lat nasz potencjał dochodowy.
Jakie to rozwiązania? Może Pan podać przykłady?
Przypomnę dwa. Pierwszy to nowy mechanizm korekcyjno – wyrównawczy, który został wypracowany we współpracy z Ekspertami Banku Światowego. Przypomnę, że Zespół ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego pozytywnie zaopiniował ten projekt w 2019 r.
Drugi to ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która zakłada m.in. mechanizm podwyższania samorządowych udziałów w podatkach PIT i CIT. Taki mechanizm jest w pełni usprawiedliwiony, bo to nasi mieszkańcy i nasi przedsiębiorcy ten podatek wypracowują. Uważam, że powinniśmy wspólnie ze stroną rządową sięgnąć do tych dokumentów i wypracować przynajmniej mapę drogową – wskazać jakie zmiany będą wprowadzanie w roku: 2021, 2022 i następnych latach.
Samorządom potrzebna jest też i pomoc „doraźna”, rekompensująca spadki dochodów związane z pandemią.
Pomagamy naszym mieszkańcom, pomagamy naszym przedsiębiorcom, ale jednocześnie nie możemy zostać bez pomocy rządu, który otrzymuje spore fundusze europejskie właśnie na przeciwdziałanie skutkom koronawirusa. Dlatego wskazujemy na konieczność zwiększenia np. subwencji ogólnej.
Na ostatnim posiedzeniu KWRiST poruszona została także kwestia zaplanowanych na wrzesień podwyżek dla nauczycieli.
Samorządy od wielu lat borykają się z problemem niewystarczającego finansowania zadań oświatowych z budżetu państwa. Subwencja oświatowa nie pokrywa kosztów funkcjonowania szkół, a w niektórych samorządach nie wystarcza nawet na wynagrodzenia i pochodne dla pracowników sektora oświaty. Również w odniesieniu do obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego wsparcie z budżetu państwa jest symboliczne w stosunku do ponoszonych kosztów. Obecnie bowiem subwencja oświatowa wystarcza na pokrycie 85%. Zaczynamy stawać przed problemem obniżenia jakości kształcenia w naszych szkołach. Czy chcemy naprawdę do tego doprowadzić? Przecież edukacja jest najważniejszym zadaniem realizowanym przez rząd i samorządy.
A przed samorządami wrześniowa, 6%podwyżka nauczycielskich wynagrodzeń…
… na którą nie ma pokrycia w subwencji oświatowej. O tym też mówiliśmy stronie rządowej na ostatnim posiedzeniu KWRiST. Ze względu na spadek naszych dochodów z powodu epidemii COVID-19 nie będziemy w stanie dołożyć do zaplanowanych podwyżek własnych środków. W związku z tym musimy ten problem wspólnie rozwiązać. Przyjęliśmy deklarację Ministra Pawła Szefernakera, współprzewodniczącego KWRiST ze strony rządowej, że na kolejnym posiedzeniu Komisji, tj. 1 lipca, taka debata o finansowaniu oświaty się odbędzie. Chcemy żeby zakończyła się ona konkretnymi ustaleniami dotyczącymi niezbędnych do wprowadzenia korekt w budżecie państwa na 2020 r.
Czy bez pomocy rządu samorządy będą rezygnować z realizowanych inwestycji?
Takiej sytuacji chcielibyśmy uniknąć. To na naszych inwestycjach bowiem opiera się nie tylko rozwój naszych mikroregionów i regionów, ale i całej gospodarki. Realizowane przez samorządy inwestycje zapewniają dochody budżetowi państwa, który uzyskuje z tego tytułu 100% podatku VAT. To są także dochody z PIT i CIT wpływające do budżetu państwa. Dlatego mam nadzieję, że uda nam się w końcu rozpisać mapę drogową z przedstawieniem nowej struktury dochodów jednostek samorządu terytorialnego, aby móc w najbliższych latach racjonalnie planować wydatki.