Zapis informacji przedstawionej przez Ryszarda Bartosika, sekretarz stanu Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi podczas posiedzenia Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej w dniu 16 grudnia 2021 r.

Polska wieś zmienia swój charakter i jakość przestrzeni publicznej. To nie tylko efekt przekształceń w procesach produkcyjnych i przemian kulturowych, ale też środków inwestowanych w funkcjonowanie lokalnych społeczności.

W ramach „Programu rozwoju obszarów wiejskich 2014–2020” realizowane są dwa działania, które służą m.in. realizacji celu, jakim jest odnowa wsi. W działaniu „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” finansowane są operacje typu Inwestycje w obiekty pełniące funkcje kulturalne, a także Kształtowanie przestrzeni publicznej. W 2018 r. przeprowadzone zostały pierwsze nabory wniosków w ramach wyżej wymienionego instrumentu wsparcia.

Nabory odbyły się w 14 województwach – we wszystkich poza woj. podlaskim i woj. śląskim, dla których nie zostały przeznaczone środki na realizację wyżej wymienionego typu operacji, przy czym w 11 województwach nabory dotyczyły obu zakresów przedmiotowych, tj. inwestycji w obiekty pełniące funkcje kulturalne oraz kształtowania przestrzeni publicznej, a w 3 województwach – dolnośląskim, pomorskim i świętokrzyskim – tylko jednego z tych zakresów. W 2019 r. przeprowadzono drugi nabór wniosków w woj. opolskim, zaś w listopadzie 2020 r. rozpoczął się trzeci nabór wniosków w woj. kujawsko-pomorskim. Poza tym w 2021 r. w styczniu uruchomiono drugi nabór, a październiku trzeci nabór wniosków w woj. zachodniopomorskim oraz we wrześniu czwarty nabór wniosków w woj. kujawsko-pomorskim.

W ramach naborów złożono 1416 wniosków o przyznanie pomocy, w tym 991 wniosków dotyczących inwestycji w obiekty kulturalne, a 425 wniosków dotyczyło kształtowania przestrzeni publicznej. Do końca października 2021 r. zawarto 700 umów na łączną kwotę 447,3 mln zł. Najwięcej operacji jest realizowanych w województwach: kujawsko-pomorskim – 124 operacje i zachodniopomorskim – 82 operacje. Do końca października 2021 r. zrealizowano płatności w ramach 538 operacji na kwotę 315,2 mln zł, w tym zakończono realizację 486 operacji. W ramach zakończonych operacji wybudowano, przebudowano lub wyposażono 415 świetlic i domów kultury oraz 13 bibliotek. Odnowiono też 138 centrów miejscowości.

Jeśli chodzi o ochronę zabytków i budownictwa tradycyjnego, to w 2018 r. zostały przeprowadzone pierwsze nabory wniosków. Nabory odbyły się w 12 województwach – wszystkich poza lubelskim, łódzkim, śląskim i świętokrzyskim, dla których nie zostały przeznaczone środki na realizację wymienionego typu operacji. W ramach naborów złożono 103 wnioski o przyznanie pomocy. Do 31 października 2021 r. zawarto 76 umów na łączną kwotę 44,6 mln zł, z czego najwięcej w woj. dolnośląskim – 16 umów i w woj. wielkopolskim – 15 umów. Do 31 października 2021 r. zrealizowano płatności w ramach 72 operacji na kwotę 39,9 mln zł. W ramach 70 operacji zakończono realizację zadań. W ramach zakończonych operacji odnowiono lub poprawiono stan zabytkowych obiektów budowlanych, służących zachowaniu dziedzictwa kulturowego – to jest 76 obiektów – i zakupiono trzy obiekty budowlane, charakterystyczne dla tradycji budownictwa w danym regionie.

W działaniu „Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER” pomoc można uzyskać w ramach poddziałania „Wsparcie na wdrażanie strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” w zakresach: Zachowanie dziedzictwa lokalnego, Rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej oraz Wzmocnienie kapitału społecznego. Nabory wniosków są przeprowadzane przez lokalne grupy działania. Do końca października 2021 r. w ramach poddziałania złożono łącznie 38 017 wniosków. Podpisano 20 148 nowych umów na łączną kwotę około 2,31 mld zł. Do 31 października 2021 r. zrealizowano płatności na rzecz 15 451 beneficjentów na łączną kwotę 1,89 mld zł, a więc prawie 2 mld zł.

Wśród beneficjentów innych niż LGD największą grupę beneficjentów stanowią osoby fizyczne, realizujące 11 260 operacji. Ponad 3700 operacji przeprowadzanych jest przez jednostki samorządowe, w tym 3264 przez gminy, natomiast w 2073 przypadkach beneficjentami są stowarzyszenia lub ich związki. Kościoły i inne związki wyznaniowe realizują 478 operacji. Wśród zakresów przedmiotowych wdrażanych operacji dominują: budowa lub przebudowa ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej lub kulturalnej – 4671 umów; zachowanie dziedzictwa lokalnego – 1438 umów; podejmowanie działalności gospodarczej – 8151 umów; rozwijanie działalności gospodarczej – 3561 umów. Do 31 października 2021 r. zakończono realizację 14 760 operacji, z tytułu których wypłacono 1,7 mld zł. W wyniku zakończonych projektów utworzono 11 225 etatów, a także utrzymano 9072 kolejne.

W ramach zrealizowanych operacji poddano pracom konserwatorskim lub restauratorskim 687 zabytków. Wsparto 1452 podmioty w ramach operacji obejmujących wyposażenie mające na celu szerzenie lokalnej kultury i dziedzictwa lokalnego. Utworzono 5942 nowe przedsiębiorstwa, a kolejne 2361 przedsiębiorstw rozwinęło działalność gospodarczą. Utworzono 4506 nowych obiektów infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, a kolejnych 1715 takich obiektów zmodernizowano. Utworzono 488 nowych miejsc noclegowych. Wybudowano 496 km ścieżek rowerowych i 468 km szlaków turystycznych. Wybudowano 7 km dróg, zaś przebudowano 250 km dróg. Utworzono 17 nowych inkubatorów – centrów przetwórstwa lokalnego, przeprowadzono 4133 szkolenia, przeszkolono 75 928 osób, zorganizowano 7497 wydarzeń.

W nowym okresie programowania wspólnej polityki rolnej na lata 2023–2027 przygotowano projekt planu strategicznego dla WPR. W obecnie przygotowanym pierwszym projekcie planu strategicznego dla WPR działaniom w zakresie rewitalizacji obszarów wiejskich może służyć interwencja Leader, w której będzie możliwy do realizacji szeroki zakres wsparcia, dostosowany do potrzeb zdiagnozowanych w lokalnych strategiach rozwoju, tj. m.in. w ramach wspierania małej infrastruktury, ochrony dziedzictwa obszarów wiejskich, koncepcji rozwoju skali mikro, czyli inteligentnych wiosek. Resort rolnictwa planuje przeznaczyć na realizację podejścia Leader większą niż wymagana przepisami Unii Europejskiej część budżetu, tj. około 8% budżetu II filaru w ramach środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Działania rewitalizacyjne będą także realizowane poprzez projekty w ramach programu operacyjnego „Rybactwo i morze na lata 2014–2020” w zakresie Priorytetu 4. Zwiększenie zatrudnienia i spójności terytorialnej służące rewitalizacji i odnowie terenów wiejskich.