Europa bałtycka podsumowuje pierwsze dwa kwartały w gospodarce i przygotowuje się na jesienny potencjalny nawrót epidemii. Analizę stanu gospodarki państw regionu Morza Bałtyckiego przytaczamy za sierpniową edycją Swedbank Economic Outlook (jako skrót rozdziałów poświęconych poszczególnym rynkom narodowym).
Tegoroczny upadek szwedzkiej gospodarki jest głęboki i rozległy. Jednak najgorsze minęło i rozpoczęło się ostrożne ożywienie, wspierane przez kontynuację ekspansywnej polityki gospodarczej w nadchodzących latach. Oczekuje się, że stopa referencyjna Riksbankku utrzyma się na poziomie zero procent, podczas gdy zakupy aktywów będą kontynuowane. Oczekuje się dodatkowych ważnych pakietów bodźców fiskalnych.
Pandemia koronowirusa mocno uderzyła w gospodarkę, mimo że Szwecja wprowadziła mniej ograniczeń niż wiele innych krajów. Spadek PKB w drugim kwartale miał historyczną skalę i wyniósł 8,6% w porównaniu z pierwszym kwartałem, ale ostatnie dane sugerują, że poprawa rozpoczęła się już latem. Szacujemy, że ożywienie postępuje, ale będzie powolne. W sumie PKB spadnie w tym roku o 5 % i wzrośnie o ok. 3 % w 2021 i 2022 roku. Na rynku pracy ożywienie będzie jednak opóźnione do początku przyszłego roku, a bezrobocie utrzyma się uparcie na wysokim poziomie. Oznacza to, że środki fiskalne muszą być ukierunkowane na tworzenie nowych miejsc pracy i wspieranie zmian zawodowych.
Rozpoczęło się ożywienie gospodarcze
Konsumpcja gospodarstw domowych, inwestycje i eksport zostały poważnie dotknięte przez pandemię koronowirusa w drugim kwartale. Eksport gwałtownie spadł w wyniku poważnych ograniczeń na kluczowych rynkach eksportowych, nie tylko w Europie, a przedsiębiorstwa również ucierpiały z powodu zerwanych łańcuchów dostaw. W połowie koszyka wydatków gospodarstw domowych, głównie na trwałe zakupy i usługi, odnotowano gwałtowny spadek. Ponieważ konsumenci w większym stopniu pozostawali w domu, zyskały na tym zakupy spożywcze i handel związany z remontami. Choć nie zrekompensowało to w pełni spadku konsumpcji usług, w tym roku spodziewany jest wzrost oszczędności gospodarstw domowych. Prognozuje się, że konsumpcja publiczna utrzyma się na dość dobrym poziomie, przy wzroście dotacji państwowych dla regionów i gmin.
Oczekuje się, że inwestycje gwałtownie spadną w tym roku, ponieważ przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe nie mają pewności co do przyszłości. Jednak aktualne dane wyraźnie pokazują, że ożywienie gospodarcze rozpoczęło się latem. Dane dotyczące transakcji kartą Swedbank Pay pokazują poprawę konsumpcji, podczas gdy dane dotyczące produkcji i handlu zagranicznego wskazują na zmianę w sektorze przedsiębiorstw. Poprawę nastrojów pokazują także wskaźniki, takie jak barometr Narodowego Instytutu Badań Ekonomicznych oraz wskaźniki menedżerów ds. zakupów. Oczekiwania na przyszłość dotyczące produkcji i popytu w sektorze przedsiębiorstw poprawiły się, a w lipcu więcej firm wierzyło we wzrost niż w spadek produkcji. Ogólnie oczekuje się, że światowa gospodarka będzie rozwijać się w tym roku nieco słabiej niż wcześniej zakładano, z korzyścią dla sektora eksportu. Nie należy jednak oczekiwać jej szybkiego powrotu do zdrowia. Gospodarka światowa doznała poważnego wstrząsu, a ograniczenia, zarówno w Szwecji, jak i za granicą, częściowo pozostają w mocy.
Bezrobocie gwałtownie wzrosło w drugim kwartale do 9 % z nieco ponad 7 % w pierwszym kwartale. Spodziewamy się, że jesienią bezrobocie będzie nadal rosło, osiągając 10 % zimą, co oznacza, że bezrobotnych jest 170 tysięcy osób więcej niż przed kryzysem. W horyzoncie prognozy bezrobocie będzie następnie powoli spadać do nieco poniżej 9 % do 2022 roku. Wzrost bezrobocia był powszechny, ale szczególnie mocno ucierpiała młodzież i młodzi dorośli. Szacuje się, że tej zimy zatrudnionych będzie ponad 200 tysięcy osób mniej niż przed kryzysem. Sytuacja mogłaby być znacznie gorsza, gdyby nie wprowadzono hojnych krótkoterminowych zwolnień. Do połowy sierpnia około 573 tysiące pracowników zostało zwolnionych krótkoterminowo. Kryzys spowodował, że mniej osób niż zwykle szuka pracy, niektórzy starsi pracownicy zamierzają przejść na emeryturę, a więcej młodych ludzi przedłużyć naukę.
Kryzys oznacza, że problemy strukturalne zostały obnażone. Jednym z nich jest to, że młodzi ludzie i nowo przybyli imigranci są mocno dotknięci kryzysem i w jeszcze większym stopniu pozbawieni możliwości znalezienia pracy, podczas gdy bezrobocie długotrwałe rośnie. W przeciwieństwie do innych krajów europejskich bezrobocie w Szwecji zaczęło rosnąć jeszcze przed kryzysem koronawirusowym, kiedy wielu nowo przybyłych imigrantów weszło na rynek pracy. Problemy te stawiają duże wymagania w zakresie polityki rynku pracy i edukacji. Jeśli nie zostanie to uznane za priorytet, bezrobocie może utrzymywać się przez długi czas.
Rynek mieszkaniowy był zaskakująco odporny w czasie kryzysu. Po początkowej niepewności w marcu i kwietniu odbudował się z dobrą aktywnością, a ceny ogólnie są już wyższe niż poprzednio. Utrzymujące się niskie stopy procentowe, brak nowych ograniczeń kredytowych i zmian podatkowych oraz duże zapotrzebowanie na mieszkania w rosnącej populacji sugerują, że ceny domów powinny nadal nieznacznie rosnąć jesienią oraz w 2021 i 2022 roku.
Polityka fiskalna przechodzi od zarządzania kryzysowego do polityki stymulacyjnej
Oczekuje się, że polityka fiskalna będzie stymulować gospodarkę w całym okresie prognozy. W tym roku spodziewamy się, że nadzwyczajne środki wsparcia wyniosą około 200 miliardów koron. To mniej niż wskazywała prognoza z maja, ponieważ nie spodziewamy się w tym roku dodatkowych szeroko zakrojonych działań wspierających, podczas gdy koszt krótkoterminowych zwolnień i wsparcia dla reorientacji zawodowej ma być niższy. Wskaźnik wykorzystania wsparcia jest niższy, ponieważ potrzeby firm były mniejsze, niż myśleliśmy. Jednak w przypadku wsparcia dla reorientacji jest również prawdopodobne, że nie nadejdzie we właściwym czasie (ponieważ kompensuje ono jedynie obroty w marcu i kwietniu). W przyszłym roku spodziewamy się znacznych inwestycji publicznych, inwestycji w edukację i politykę rynku pracy oraz obniżek podatków, gdy gospodarka ma zostać ponownie uruchomiona. Szacujemy, że okresowe podwyżki ubezpieczeń na wypadek bezrobocia w dużej mierze będą trwałe. Ogólnie spodziewamy się bodźca fiskalnego w wysokości 100 mld koron w 2021 roku i 50 mld koron w 2022 roku. Publiczne oszczędności finansowe będą ujemne w okresie prognozy, a dług publiczny osiągnie 44 % PKB w 2022 roku.
Riksbank nadal kupuje papiery wartościowe, ale utrzymuje zerową stopę referencyjną
Riksbank był bardzo aktywny w czasie kryzysu i zdecydował o szeregu środków, aby zapewnić wystarczającą ilość pieniędzy w systemie finansowym, utrzymać podaż kredytów i powstrzymać wzrost rynkowych stóp procentowych. Odbywa się to głównie poprzez oferty pożyczek dla firm przez banki, pożyczki dolarowe dla banków oraz zakup różnego rodzaju papierów wartościowych. Jeszcze w lipcu Riksbank zdecydował się rozszerzyć ramy zakupów aktywów przeprowadzonych w związku z kryzysem koronawirusowym z 300 miliardów do 500 miliardów koron. Jednak kierownictwo Riksbanku pozostawiło stopę referencyjną na niezmienionym poziomie zero procent, mimo że inflacja gwałtownie spadła zeszłej wiosny. Riksbank wyraził niepewność co do długoterminowego wpływu ujemnych stóp procentowych na gospodarkę, podkreślając, że chociaż obniżka stóp może nastąpić później w celu wsparcia ożywienia, nie jest oczywiste, że korzyści z ujemnej stopy przeważają nad wadami. W lecie inflacja była nieoczekiwanie wysoka i uważamy, że prawdopodobieństwo obniżki stóp spadło. Statystyki inflacyjne są jednak obecnie trudne do interpretacji. Zawierają tymczasowe efekty, polegające na tym, że niektóre towary prawie wcale nie zostały skonsumowane. Szacujemy, że stopa referencyjna pozostanie na poziomie zero procent, mimo że inflacja pozostanie poniżej celu przez cały okres prognozy.