Tomasz Augustyn

Znaczenie żeglugi śródlądowej dla polskiej gospodarki systematycznie maleje. Potwierdzają to opublikowane przez GUS dane dotyczące jej dane za lata 2018 – 2019

W tym okresie odnotowano spadki zarówno ilości przewiezionych towarów, jaki i wykonanej pracy przewozowej. W 2018 r. żeglugą śródlądową przetransportowano 5107,5 tys. ton ładunków, a praca przewozowa osiągnęła wielkość 782,4 mln t∙km. Wartości te były mniejsze niż rok wcześniej odpowiednio o 670 tys. ton (11,6%) i 94,9 mln t∙km (10,8%). W 2019 r. żeglugą śródlądową przetransportowano 4680,9 tys. ton ładunków, a w ujęciu pracy przewozowej wykonano 655,8 mln t∙km. Oznaczało to dalszy spadek wartość wskaźników odpowiednio o 427 tys. ton (8,4%) i 126,5 mln t∙km (16,2%).

Większość przewozów ładunków zrealizowanych w 2018 r. żeglugą śródlądową przez polskich armatorów odbyła się w ramach transportu międzynarodowego. W roku 2018 było to 2675,3 tys. ton (52,4%), w roku 2019 natomiast 2332,5 tys. ton (49,8%). W komunikacji krajowej przewieziono 2432,2 tys. ton (47,6 %) w troku 2018 oraz 2348,5 tys. ton (50,2%) w roku 2019. Odnotowany w roku 2018 spadek wielkości przewozów między portami zagranicznymi wyniósł 10,4%, a ich udział w transporcie międzynarodowym ogółem wyniósł 79,2% (2119,0 tys. ton), tj. o 6,2 p. proc. więcej niż w 2017 r. W roku 2019 odnotowano dalszy spadek wielkości przewozów między portami zagranicznymi (o 10,2%), mimo to ich udział w transporcie międzynarodowym ogółem był dominujący i w 2019 r. wyniósł 1902,1 tys. ton, tj. 81,6% (wzrost o 2,4 p. proc.).

Zmniejszały się przewozy ładunków eksportowanych (do 364,0 tys. ton – o 50,1% mniej – w roku 2018 i do 299,8 tys. ton  – o 17,6% w roku 2019). Przewozy ładunków importowanych w roku 2018 wzrosły do 182,4 tys. ton (o 28,1%), z kolei rok później zmniejszyły się do 126,7 tys. ton (o 30,5%). Eksport stanowił 9,9 % ogółu przewozów międzynarodowych w roku 2018 i 12,9% w roku 2019., głównym jego kierunkiem były niezmiennie Niemcy. Udział przewozów w tej relacji wyniósł 85,9% całego eksportu towarów drogami śródlądowymi w roku 2018 i 87,9 5 w roku 2019.

W 2019 r. skróceniu uległa średnia odległość przewozu 1 tony ładunku: w transporcie międzynarodowym wyniosła w 252,8 km (przed rokiem 256,2 km), a w transporcie krajowym – 28,2 km (odpowiednio 39,8 km).  W 2018 r. największy spadek w skali roku przewozów ładunków odnotowano w IV kwartale (o 24,5%), a wykonanej pracy przewozowej – w I kwartale (o 20,7%); w 2019r. największe spadki wystąpiły odpowiednio w III kwartale (o 14,2%) i w II kwartale (o 23,0%).

W 2019 r. w Polsce podobnie jak w poprzednich latach dominowały przewozy towarów z grupy rudy metali oraz innych produktów górnictwa i kopalnictwa (37,9%).

Poza przewozami towarów, żegluga śródlądowa realizuje przewozy pasażerów, które są elementem oferty turystycznej. W Polsce liczba przewiezionych pasażerów w 2019 r. wyniosła 1361,6 tys. i było to o 2,4% mniej niż przed rokiem (1395,3 tys.). Pomimo tego nieznacznego spadku przewozów pasażerów, oferta turystyczno-wypoczynkowa rozszerza się systematycznie; pojawiają się nowe form turystyki wodnej dostosowane do współczesnych oczekiwań. Rozwój żeglugi turystycznej powoduje, że wiele dróg lokalnych niespełniających wymagań żeglugi międzynarodowej ani nawet lokalnej coraz częściej wykorzystywana jest do żeglugi rekreacyjnej, przyczyniając się do aktywizacji społeczno-gospodarczej regionów Polski.

Wraz ze spadkiem ekonomicznego znaczenia żeglugi śródlądowej obniżeniu ulega potencjał

W latach 20018 – 2019 liczba eksploatowanych w Polsce holowników śródlądowych zmniejszyła się z 23 do 18, liczba pchaczy spadła ze 178 do 161, a barek – z 551 do 482. Zwiększyła się natomiast wielkość liczba statków pasażerskich – ze 123 do 130. Z każdym rokiem zwiększa się stopień zużycia i wiek taboru. Wśród 18 eksploatowanych holowników dwa najmłodsze weszły do służby przed rokiem 2009 cztery przed 1989, kolejne cztery przed 1979, sześć przed rokiem 1969, a dwa przed 1949. W przypadku pchaczy 80  % taboru zostało zbudowane w latach 1970 – 1999, a blisko 15 % jeszcze wcześniej. Flota barek w 39 % pochodzi z lat 80.,w kolejnych 30 % z lat 70., 20 % to jednostki zbudowane w latach 50. i 60., a 13 barek weszło do użytku przed rokiem 1949. W tej ostatniej, najstarszej  grupie jednostek na przestrzeni lat 2018 – 2019 z użytkowania wyłączono zaledwie jedną.

W przewozach krajowych największy udział w roku 2018 miały przewozy w obrębie województwa dolnośląskiego, wyniosły one 1224 tysięcy ton, w roku 2019 – 1359 tysięcy ton; w obrębie województwa zachodniopomorskiego przewieziono w tych latach odpowiednio 920 i 923 tysięcy ton ładunków. Przewozy międzynarodowe najintensywniejsze były w relacji Pomorze Zachodnie – Niemcy, objęły one ładunki wynoszące łącznie 312 tysięcy ton w roku 2018 i 263 tysiące ton w roku 2019.