Koncepcja korekty układu województw

Autorem raportu pt. „Korekta układu województw – ku równowadze rozwoju” jest dr Łukasz Zaborowski, ekspert IS ds. rozwoju regionalnego i polityki przestrzennej.

Obecny układ województw nie jest wynikiem żadnej spójnej koncepcji, lecz przypadkową hybrydą. Powstała ona w wyniku rozszerzenia modelu województw „dużych” o kilka „średnich”. Wskutek zakulisowych targów politycznych niektóre ośrodki zachowały regionalną samodzielność, a inne ją utraciły. W „dodatkowych” województwach rangę miast wojewódzkich utrzymały Kielce i Opole, Gorzów i Zielona Góra. Utraciły ją między innymi Częstochowa, Kalisz, Koszalin, Radom i Tarnów, choć mają nie mniejsze znaczenie w sieci osadniczej kraju. Takie nierówne traktowanie budzi poczucie krzywdy w kilku pominiętych ośrodkach. Zdaniem autora raportu zniesienie tych niekonsekwencji jest wymogiem sprawiedliwości. Wzajemnie podobne ośrodki i regiony powinny mieć równy status w strukturze państwa.

Opracowanie zawiera: 

  • wyjaśnienie, jakie znaczenie ma województwo, jak również status miasta wojewódzkiego, w polityce rozwoju;
  • uzasadnienie potrzeby korekty układu obecnych województw;
  • przedstawienie czterech wariantów korekty;
  • obszerny przegląd piśmiennictwa przedmiotu od czasu ostatniej reformy.

Raport dostępny jest TUTAJ

Blaski i cienie projektowania polskich metropolii.

Metropolie powstają niezależnie od woli politycznej i są wynikiem wielu dziesięcioleci procesów społecznych, demograficznych i gospodarczych. Duże miasta przyciągają nowych mieszkańców, zabudowa rozlewa się na sąsiednie tereny, a mieszkańcy przedmieść dojeżdżają do centrum pracy, szkoły, kin, teatrów i sklepów. Wymusza to współpracę między wielkim miastem – centrum – a jego satelitami. Badania w ramach projektu ESPON pokazują, że organy samorządu terytorialnego i społeczności lokalne są najlepiej przygotowane do definiowania własnych potrzeb i priorytetów. 

Istnieją de facto, ale nie de iure – dlatego polskie metropolie nie mogą konkurować z miastami zachodnimi

Jerzy Hausner: Miasto-Idea – nowe podejście do rozwoju miast

Czym jest idea miasta? To specyficzny dla niego proces wytwarzania wartości. Jego uchwycenie wymaga dostrzeżenia że miasto jest nie tylko przestrzenią fizyczną (przedmiotową, zagospodarowaną materialnie, cywilizacją), ale równocześnie społeczną (podmiotową, interaktywną, kulturą). Dotychczasowy paradygmat zarządzania miastem i jego rozwojem polegający na zarządzaniu imperatywnym, władczym wyczerpał się Stosowanie w nich rozwiązań schematycznych i uniwersalnych jest skazane na niepowodzenie. Potrzebne jest podejście procesowe. Działania należy skupić na wykreowaniu nowych mechanizmów dostosowawczych, a nie na uruchomieniu poszczególnych czynników zmiany.

https://www.bgk.pl/files/public/Pliki/news/Konferencje_BGK/XIII_Konferencja_BGK_dla_JST/Hausner_J._-_Miasto-Idea._Nowe_podejscie_do_rozwoju_miast.pdf

Grzegorz Gorzelak, Maciej Smętkowski: Rozwój regionalny, polityka regionalna.

Czołowi przedstawiciele Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), interdyscyplinarnego ośrodka badawczego i dydaktycznego działającego w ramach Instytutu Ameryk i Europy (IAiE) na Uniwersytecie Warszawskim, akcentują najważniejsze aspekty kwestii rozwoju regionalnego i praktyki prowadzenia polityki regionalnej w polskiej perspektywie. Odwołują się do zmian polskiej doktryny polityki przestrzennej i regionalnej, zmiany struktur regionalnych kraju,  także do elementów i problemów obecnych we współczesnym podejściu do rozwoju regionalnego i polityki przestrzennej. Formułują wreszcie konstruktywne propozycje w obszarze polityki regionalnej.  

https://for.org.pl/pl/publikacje/raporty-for/raport-for-rozwoj-regionalny-polityka-regionalna

Zbigniew Chojnowski: Nowy regionalizm

Czym jest regionalizm? Zbiorową świadomością miejsca, w którym człowiek mieszka. Pragnieniem zakorzenienia się w najbliższym krajobrazie. Kształtowaniem zmysłu demokratycznego i wyczulenia na konkret moralny, społeczny, gospodarczy, kulturowy. Regionalizm jest wiedzą, która wyzwala twórczą inicjatywę i wspomaga zindywidualizowane społeczeństwo w czynieniu siebie gospodarzem geograficznie zdefiniowanego obszaru.

Każda wartość jest regionalna do jakiegoś stopnia w tym sensie, że wypracowana została w ściśle określonych i realnych warunkach. Media, świat wirtualny, a także codzienny i upowszechniony, przekazywany z pokolenia na pokolenie sposób interpretacji rzeczywistości podpowiada jednostce, że wszystko, co najlepsze, najważniejsze, najwartościowsze, najtrwalsze, powstało, powstaje i będzie powstawać poza granicami świata, który jest jej bezpośrednio dostępny. Kultura bycia i myślenia jest spętana przez nabywaną od dzieciństwa zdolność do piętrzenia przeszkód i uciążliwości, wiążących się z jakąkolwiek aktywnością, której celem nie jest konsumpcja.

Celem regionalizmu jest człowiek i twórcze, odpowiedzialne życie, które spełnia się w realnej przestrzeni, konkretnym czasie i jest sprawą ludzkiej pracy.

Regionalizm może być zaledwie jedną z form sentymentu żywionego przez ludzi do „stron domowych” czy miejsc, które mają dla nich wartość uczuciową. Regionalizm tylko w małej części wypełniają treści folklorystyczne. Strój ludowy, taniec, obrzęd, których znaczenia praktycznego, specyficzności oraz symboliki na ogół nie rozumiemy, przejawia co najwyżej powierzchowny regionalizm.

Regionalizm przeniknięty treściami antropologicznymi, rozwijany przez osobiste zaangażowanie, chęć samodoskonalenia się i wzmacniania więzi społecznych, jest zadaniem humanistycznym. Jego realizacja nie jest skierowana przeciwko tym czy innym centralom, lecz jest gospodarowaniem na rzecz wspólnoty i dobra jednostek. Nie znaczy to, że regionalizm antropologiczny jest ideologią ubóstwiania regionu. Poznawanie jego specyfiki ma służyć temu, aby człowiek odczuwał miejsce swej aktywności jako „zakątek wszelkiego bezpieczeństwa”, jak to sformułował Siegfrid Lenz w Muzeum ziemi ojczystej. Chodzi o to, aby konsumowanie skutków aktywności było co najmniej równoważone przejawami aktywności.

Regionalizm antropologiczny jest sprawą pracy i kultury, a więc również literatury i badań humanistycznych.

Regionalizm nie polega na separacji własnego otoczenia, jest formą brania odpowiedzialności za dany region, co może się przejawiać w różnych działaniach.

Tekst pochodzi ze zbioru „Notatki do całości”

Andrzej Gałązka: Teoretyczne podstawy rozwoju regionalnego – wybrane teorie, czynniki i bariery rozwoju regionalnego

Opracowanie Biura Analiz Sejmowych prezentujące wybrane teorie rozwoju regionalnego. Pierwszą z nich jest koncepcja rozwoju „topdown”, zgodnie z którą region rozumiany jest jako „obiekt” rozwoju: procesy zachodzące w regionie są konsekwencją zewnętrznych uwarunkowań rozwoju. Następnie przedstawiono wybrane „oddolne” teorie rozwoju regionalnego, w których wiodącą rolę przypisuje się zróżnicowanej działalności regionu, który jest „podmiotem”, a nie „przedmiotem” procesów rozwojowych. Autor zwraca uwagę na odniesienia do rozwoju regionalnego w koncepcjach „nowej geografii ekonomicznej” i ekonomii ewolucyjnej, które ukazują złożoność współczesnych procesów rozwoju regionalnego.

http://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/F8FD7525160705AEC1258132004410DB/%24File/2.%20Andrzej%20Ga%C5%82%C4%85zka%20Teoretyczne%20podstawy%20rozwoju%20regionalnego%20%E2%80%93%20wybrane%20teorie%2C%20czynniki%20i%20bariery%20rozwoju%20regionalnego%20Studi.pdf