Andrzej Pieśla

Pogoda w najbliższych tygodniach wpłynie na wysokość zbiorów jagód, a później grzybów. To hobby, ale także – nawet w skali Europy – znaczące zjawisko ekonomiczne, które dotyczy połowy polskich gospodarstw domowych. Na obszarach leśnych to dla wielu wręcz istotne źródło utrzymania.   

Wartość rynkowa zbiorów grzybów, jagód, orzechów i ziół rocznie sięga w Europie ok. 23,3 mld euro, z czego ponad 1 mld euro w Polsce. To zaledwie o 30 proc. mniej, niż państwa kontynentu uzyskują z  pozyskiwanego z lasu drewna. W zbiorach tych bierze udział co czwarte gospodarstwo domowe. Najmniej zainteresowani zbieraniem runa leśnego są Holendrzy (deklaruje to 5 proc. gospodarstw domowych) i Brytyjczycy (8 proc.). Najchętniej grzyby czy jagody zbierane są na Łotwie (68 proc.), w Czechach (58 proc.) i na Słowenii (54 proc.). W naszym kraju 50 proc. gospodarstw domowych zbiera produkty leśne, wśród nich najpopularniejsze są grzyby (37,8), jagody (36,6 proc.) czy zioła (15,9 proc.). W skali kraju 9,4 proc. gospodarstw domowych deklaruje, że osiąga dodatkowe wpływy ze zbieractwa leśnego. W całej Europie najwięcej takich gospodarstw jest na Łotwie (27,7 proc.), w Rosji czy na Słowenii ten odsetek przekracza nieco 10 proc., najmniej takich gospodarstw jest w Belgii (2 proc.), Danii (1,6 proc.), Holandii (1 proc.).

W lasach najczęściej zbieramy jagody, grzyby, orzechy leśne, dzikie zioła – lecznicze i aromatyczne – czy runo służące do dekoracji. 86 proc. takich produktów jest konsumowana przez zbieraczy oraz ich rodziny. Runo leśne jest zbierane zdecydowanie częściej w krajach Europy Wschodniej, gdzie stanowi dodatkowy przychód dla gospodarstw domowych. W Europie Zachodniej zbieractwo ma związek z rekreacją.

Marginalne znaczenie ekonomiczne zbiorów leśnych dla różnych sektorów gospodarki (produkcji żywności, przemysłu farmaceutycznego i dekoracyjnego) sprawia, że w żadnym nie odgrywa ona wiodącej roli, a tym samym nie stoją za nim żadne wpływowe lobby forsujące choćby pożądane regulacje prawne. Ponadto, większość grzybów, jagód czy ziół jest zbierana, konsumowana i sprzedawana przez gospodarstwa domowe. Takie produkty są jednak ważne z ekonomicznego punktu widzenia dla wielu małych i średnich przedsiębiorstw utrzymujących się z lasów. W Europie zbiór leśnych produktów, takich jak np. grzyby, jagody, zioła lecznicze, orzechy, soki, żywice – nie licząc drewna – stanowi jednak ważną cześć dziedzictwa kulturowego i jest ściśle związany z rekreacyjną funkcją lasów. Zdaniem ekspertów zbiory leśne powinny mieć większe znaczenie przy definiowaniu strategii i polityk dla różnych sektorów – m.in. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich i turystyki.

Dane pochodzą z wyników badań Europejskiego Instytutu Leśnego (ang. EFI). Wzięło w nim udział ponad 17,6 tys. respondentów z 28 krajów Starego Kontynentu.