Tomasz Augustyn

Bardzo niski poziom odpadów zdeponowanych na składowiskach jako mieszana komunalna i pojemność składowiska na mieszkańca – to słabości regionu wpływające na kiepską kondycję logistyki zwrotnej.

Logistyka zwrotna (ang. reverse logistics) zwana jest również logistyką zwrotów czy też logistyką odpadów. Różne nazewnictwo wynika z ciągłych zmian, zachodzących w gospodarce. Wszystkie te terminy dotyczą jednak ogółu procesów związanych z przemieszczeniem towarów, materiałów, opakowań, bądź informacji od miejsc konsumpcji do miejsc utylizacji lub odzysku. Zasadniczo to proces polegający na planowaniu, wdrażaniu oraz kontroli przepływu powrotnego zużytych towarów, produktów gotowych bądź wykorzystanych materiałów, opakowań do miejsc gdzie we właściwy sposób zostaną zutylizowane lub odzyska się ich wartość.

W Polsce logistyka zwrotna odnosi się w praktyce do wąskiego podejścia w ramach problemu gospodarki odpadami. Na pierwszy plan wysuwają się coraz bardziej rygorystyczne krajowe i ponadnarodowe przepisy dotyczące odpadów i gospodarki odpadami. W systemie logistyki zwrotnej kierunek działań odbywa się od konsumenta do producenta, poprzez realizację takich procesów jak:

• naprawy i ponowne użycie – ponowne wprowadzenie do systemu niezmienionego produktu, przy czym jego jakość nie może być niższa niż nowego produktu,
• renowacja (odmładzanie) – zapewnienie odpowiedniej jakości zwrotów poprzez demontaż, kontrolę i wymianę wadliwych elementów, a także modernizację technologiczną, czyli wymianę starych modułów i podzespołów na technologicznie lepsze i bardziej zaawansowane,
• regenerację – doprowadzenie odpowiedniej jakości wymaganej od nowego towaru do używanego poprzez całkowity demontaż, szczegółową naprawę i wymianę przestarzałych części,
• kanibalizację – odzyskiwanie stosunkowo niewielkiej ilości części i modułów z zużytego produktu i poddanie go procesowi naprawy, renowacji lub regeneracji,
• recykling – ponowne przetworzenie materiałów zawierających potrzebne w zwrotach w trakcie procesu produkcyjnego w celu uzyskania materiału do wykorzystania zgodnie z jego pierwotnym przeznaczeniem lub z innym

Anetta Zielińska z Wrocławskiego Uniwersytetu Ekonomicznego, autorka artykułu “The level of reverse logistics implementation in terms of waste management in Polish voivodships according to a multivariate comparative analysis” opublikowanego na łamach pisma „Ekonomia i środowisko” (nr 4 z roku 2021), pokusiła się o diagnozę stopnia realizacji procesów gospodarowania odpadami (część logistyki zwrotnej) w polskich województwach. W badaniach wykorzystano wielowymiarową analizę porównawczą, porządkującą województwa według wskaźników gospodarki odpadami. Wynikiem badania było opracowanie rankingu regionów, na czele znalazły się województwa śląskie i podlaskie, które charakteryzują się najwyższym poziomem realizacji gospodarki odpadami. Najniższą pozycję zajęło w nim województwo lubuskie, natomiast Pomorze Zachodnie – trzecia od końca.

W tworzeniu wskaźników brano pod uwagę takie zmienne, jak masa wytworzonych odpadów komunalnych na 1 mieszkańca, udział odpadów poddanych recyklingowi w stosunku do wszystkich wytwarzanych rocznie odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych), udział odpadów poddanych odzyskowi w stosunku do odpadów wytworzonych ogółem rocznie (z wyłączeniem odpadów komunalnych), udział odpadów podlegających unieszkodliwieniu w stosunku do odpadów wytworzonych ogółem rocznie (z wyłączeniem odpadów komunalnych), udział odpadów komunalnych zebranych selektywnie z gospodarstw domowych w stosunku do odpadów ogółem, liczbę przedsiębiorstw zbierających zmieszane odpady komunalne, wskaźnik opłacalności usług dla zebranych odpadów komunalnych, zmieszane odpady komunalne zebrane na 1 mieszkańca rocznie, udział odpadów deponowanych na składowiskach jako zmieszane odpady komunalne, udział przychodów z opłat za gospodarowanie odpadami w stosunku do przychodów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pojemność składowisk na 1 mieszkańca oraz wydatki na środki trwałe przeznaczone do recyklingu i wykorzystania odpadów per capita. W przypadku województwa śląskiego, zwłaszcza wielkość nakładów na środki trwałe do recyklingu i zużycia odpadów per capita różniła się od poziomu uzyskanego w innych województwach i tym samym znacząco wpłynęła na wynik. Województwo podlaskie (sklasyfikowane na drugim miejscu) wyróżnił najwyższy poziomu udziału odpadów deponowanych na składowiskach jako odpady zmieszane (podlaskie deponuje na składowiskach najmniejszą ilość odpadów zmieszanych). Województwo lubuskie odnotowało najniższe ogólne wydatki na gospodarkę odpadami (w tym brak nakładów na środki trwałe do recyklingu gospodarowania odpadami). Na pozycję województwa zachodniopomorskiego złożyły się przede wszystkim: wysoki udział odpadów podlegających unieszkodliwieniu w stosunku do odpadów wytworzonych ogółem rocznie (bez odpadów komunalnych), najwyższy wskaźnik przedsiębiorstw zbierających zmieszane odpady komunalne, niski udział odpadów komunalnych zebranych selektywnie z gospodarstw domowych w stosunku do odpadów ogółem, bardzo niski poziom odpadów zdeponowanych na składowiskach jako mieszana komunalna i pojemność składowiska na mieszkańca.

Artykuł dostępny jest TUTAJ.