Andrzej Pieśla

Pomorze Zachodnie to nie tylko morski brzeg – jego atrakcyjność wynika z geologicznej przeszłości i specyfiki klimatu regionu.  

Polska, kraj o niezwykle zróżnicowanej przyrodzie, pełen jest regionów o unikalnych cechach i walorach. Jednym z nich jest Pomorze Zachodnie, obszar o bogatej historii i wyjątkowych przyrodniczych zjawiskach. W porównaniu z innymi częściami kraju, Pomorze Zachodnie wyróżnia się swoją specyficzną florą, fauną, a także krajobrazem, który przyciąga zarówno turystów, jak i naukowców z całego świata.

Na pierwszy rzut oka, krajobraz Pomorza Zachodniego może wydawać się podobny do innych regionów Polski – pola, lasy, rzeki i jeziora. Jednakże, bliższe przyjrzenie się ukazuje bogactwo szczegółów, które sprawiają, że ten region jest wyjątkowy. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu Pomorza Zachodniego są rozległe bagna, które stanowią ostoje dla wielu gatunków ptaków, roślinności bagiennej i zwierząt żyjących w takich warunkach.

Przykładowo na południowym brzegu jeziora Wierzchowo znajduje się torfowisko o łącznej powierzchnię około 200 ha. Spacer ścieżką przyrodniczą pozwala przyjrzeć się wspaniałym okazom ptaków i efektom pracy bobrów. Niektóre obszary Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Odry to trudno dostępne tereny bagienne, co w znacznym stopniu utrudnia turystykę pieszą i rowerową. Można je jednak podziwiać wzdłuż biegnących brzegami Odry wałów, z których rozpościerają się widoki na rozlewiska terenów Międzyodrza.

Bagna Rozwarowskie są obszarem specjalnej ochrony ptaków. Obejmuje on powierzchnię 4249,7 ha, pozostającą pod okresowym wpływem Morza Bałtyckiego. W czasie północnych wiatrów woda morska jest wtłaczana z powrotem do cieśniny Dziwny, zalewając bagna słonymi wodami. Ma to duże znaczenie dla tego terenu, który poprzecinany jest licznymi kanałami melioracyjnymi. Obecni właściciele rekonstruują ten system, by utrzymać wysoki poziom wód, potrzebny do rozwoju trzcin, wykorzystywanych gospodarczo. Występujące tu torfy mają od 6 do 8 m grubości. Średnia grubość wynosi 2 m. Poza tym znajdują się tu podmokłe łąki, pastwiska i zarośla olszynowe. Lasy rosną jedynie w południowo-wschodniej części obszaru, w pobliżu jedynego na tym terenie jeziora Piaski. Jest to fragment Puszczy Goleniowskiej.

Bagna Rozwarowskie stanowią ostoję ptaków o randze europejskiej. Występuje tu co najmniej 35 gatunków ptaków z Dyrektywy Ptasiej, z czego 25 gatunków zaliczanych jest do lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych, a 10 do przelotnych. Zaobserwowano tu również 15 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Ze względu na ochronę niewielkiego ptaka, jakim jest wodniczka, włączono ten obszar do sieci Natura 2000. Jest to gatunek zagrożony w skali świata. Bagna są jednym z istotniejszych miejsc lęgowych tego ptaka na Pomorzu Zachodnim. Poza tym swoje lęgi mają tu bąki, bociany białe i czarne, trzmielojady, kanie czarne i kanie rude, błotniaki stawowe, łąkowe i zbożowe, orliki krzykliwe, kropiatki, zielonki, żurawie, rybitwy czarne, uszatki błotne, zimorodki, dzięcioły czarne i średnie, lerki, gąsiorki oraz podróżniczki. Przelotnie pojawiają się inne gatunki ptaków, między innymi siewka złota, biegus zmienny, batalion, czy łęczak.

Bagna Krępskie położone są w zachodniej części Niziny Goleniowskiej, w zlewni rzeki Krępy (dopływ Odry) i Zalewu Szczecińskiego. Zachodniopomorskie Towarzystwo Ornitologiczne od 2002 roku dzierżawi od Agencji Nieruchomości Rolnych obszar o powierzchni 397,39 ha, z czego 260,71 ha zajmują nieużytki; 80,68 ha – łąki; 40,34 ha – lasy, resztę zaś stanowią rowy i drogi. Przeważająca część łąk dawniej była użytkowana przez liczne gospodarstwa chłopskie. W okresie powojennym (lata 1948-50), z powodu braku użytkowników, znaczną część łąk przydzielono Państwowym Gospodarstwom Rolnym (PGR). Te jednakże, nie posiadając dostatecznego zaplecza gospodarczego, nie były w stanie zapewnić racjonalnego zagospodarowania i użytkowania tak rozległego obszaru. Stąd, już co najmniej kilkanaście lat temu, na obszarze Bagien Krępskich zarzucono wszelką gospodarkę łąkową.

Kolejnym wyjątkowym elementem przyrody Pomorza Zachodniego są jego lasy. Chociaż dominują tu lasy mieszane, można znaleźć także fragmenty lasów bagiennych, które są siedliskiem dla wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. Dominującym gatunkiem w lasach regionu jest sosna, zajmująca jako gatunek panujący 76,3 % powierzchni. Z pozostałych gatunków znaczenie gospodarcze mają: dąb – 6 % olsza – 5,7 %, buk – 5,3 %, brzoza – 4,4 %. Znaczną powierzchnię tutejszych lasów, bo około 21% stanowią drzewostany, młodniki i uprawy leśne założone na gruntach porolnych. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi 60 lat.

Pomorze Zachodnie to także region bogaty w wody. Liczne rzeki, jak Odra i jej dopływy oraz rzeki uchodząc do morz, przepływające przez ten obszar, tworzą unikalne ekosystemy wodne. W rzekach tych można spotkać wiele gatunków ryb, w tym chronionych i rzadkich, takich jak łosoś czy lipień. Dodatkowo, liczne jeziora, jak Jezioro Drawsko czy Jezioro Miedwie, są ważnymi obszarami dla ptaków wodnych oraz miejscem wypoczynku dla turystów.

Jednakże, aby zrozumieć różnice między przyrodą Pomorza Zachodniego a innymi częściami Polski, konieczne jest spojrzenie na klimat i warunki geograficzne tego obszaru. Pomorze Zachodnie, będąc położone nad Morzem Bałtyckim, charakteryzuje się łagodnym klimatem morskim, który ma istotny wpływ na roślinność i faunę. Z kolei, na przykład, regiony południowe Polski, takie jak Tatry czy Bieszczady, cechują się bardziej kontynentalnym klimatem, co wpływa na zróżnicowanie gatunkowe i ekosystemy.

Inną istotną różnicą jest historia geologiczna i antropogeniczna danego obszaru. Pomorze Zachodnie, podobnie jak cała północna część Polski, zostało ukształtowane przez zlodowacenia, co miało istotny wpływ na jego krajobraz i ukształtowanie terenu. Ponadto, działalność człowieka, zarówno przeszła jak i współczesna, także pozostawiła swoje ślady na przyrodzie tego regionu, zarówno w formie pozostałości po dawnym gospodarowaniu terenem, jak i w postaci współczesnych zagrożeń, takich jak zanieczyszczenie czy fragmentacja siedlisk.

Warto także podkreślić rolę ochrony przyrody w kształtowaniu różnic między Pomorzem Zachodnim a innymi częściami Polski. Działania podejmowane na rzecz ochrony obszarów przyrodniczych, takie jak utworzenie parków narodowych czy rezerwatów, mają istotne znaczenie dla zachowania unikalnych cech danego regionu i zapewnienia przetrwania gatunków zagrożonych. W Pomorskim Parku Krajobrazowym czy Słowińskim Parku Narodowym można dostrzec wysiłki podejmowane na rzecz zachowania bogactwa przyrodniczego tego regionu.

Pomorze Zachodnie wyróżnia się nie tylko swoim malowniczym krajobrazem, ale także unikalną florą i fauną, która jest wynikiem specyficznych warunków geograficznych, klimatycznych i historycznych tego obszaru. Porównując je z innymi częściami Polski, można dostrzec zarówno podobieństwa, jak i różnice, które sprawiają, że każdy region ma swój niepowtarzalny urok i wartości przyrodnicze. Dlatego też, ochrona i zrównoważone zarządzanie tymi obszarami są kluczowe dla zachowania ich dziedzictwa.