Tomasz Augustyn
Jeśli chcemy sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na ryby i owoce morza także w przyszłości, musimy przyspieszyć wdrażanie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem na całym świecie – to konkluzja raportu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).
Po upadku dużych przedsiębiorstw połowowych ten sektor zniknął z pola zainteresowania opinii publicznej, a nawet środowisk zajmujących się rozwojem regionów nadmorskich i konkurencyjnością gospodarki. Tymczasem w skali świata to ogromny biznes, ale też sektor kluczowy dla zmagań z najważniejszymi problemami ekonomicznymi i społecznymi. Zapotrzebowanie na ryby i owoce morza jest obecnie większe niż kiedykolwiek i stanowi kluczowy element w zapewnieniu globalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Światowa konsumpcja ryb w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat dwukrotnie przewyższała tempo wzrostu populacji ludzkości i rosła także szybciej niż spożycie innych produktów, będących źródłem białka zwierzęcego, takich jak mięso, jajka czy mleko. Opublikowany w ostatnich dniach raportu FAO „The State of World Fisheries and Aquaculture 2020” ocenia przeciętne roczne spożycie ryb i owoców morza przez statystycznego mieszkańca Ziemi zjada na 20,5 kg (3 razy więcej niż jeszcze na początku lat 60-tych XX wieku) i przewiduje jego dalszy wzrost do 21,5 kg do 2030 roku. Odpowiedzialne rybołówstwo odgrywa zatem kluczowa rolę w wyeliminowania głodu i zapewnienia wszystkim ludziom dostępu do żywności, zwłaszcza 815 milionów z nich, którzy cierpią na niedożywienie. Ryby i owoce morza stanowią ważne źródło białka dla ponad 3 miliardów ludzi oraz zapewniają dochody dla blisko 60 mln osób zatrudnionych w rybołówstwie i akwakulturze.
Światowe połowy osiągnęły w 2018 roku rekordowy poziom 96,4 mln ton, z czego 84,4 mln ton przypadało na połowy morskie, a 12 mln na śródlądowe. Najwięcej łowią Chiny (15% światowych połowów), Indonezja, Peru (w tym zdecydowana większość to połowy sardeli), Indie, Rosja, USA, Wietnam, Japonia, Norwegia, Chile. Ogółem 20 państw poławiających najwięcej odpowiada za aż 74% światowych połowów. Do najczęściej poławianych gatunków w 2018 r. należały: sardela – 7,04 mln ton, mintaj – 3,39 mln ton, tuńczyk bonito – 3,16 mln ton, śledź – 1,8 mln ton, błękitek – 1,71 mln ton.
Coraz więcej światowych zasobów ryb jest z roku na rok przełowionych. Problem ten dotyczy już ponad 1/3 stad ryb (34,2% w 2017 r.), to trzykrotnie więcej, niż w połowie lat 70-tych XX wieku. Przełowienie osiaga najbardziej dramatyczne rozmiary na Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym (62,5%), a także na południowo-wschodnim Pacyfiku (55%) i południowo-zachodnim Atlantyku (53,3%). Raport pokazuje jednak także, że gatunki, przy połowach których wdrożono skuteczne zarządzanie, takie jak tuńczyk bonito, mintaj czy dorsz atlantycki, wykazują poprawę, jeśli chodzi o odbudowę stad.
Na szczególną uwagę zasługują połowy tuńczyka, które w 2018 r. osiągnęły najwyższy dotąd poziom ok. 7,9 mln ton (dotyczy to stad wszystkich gatunków tuńczyka). Dwie trzecie tych stad są obecnie poławiane na biologicznie zrównoważonym poziomie, co oznacza duży wzrost – aż o 10 pkt. procentowych – w ciągu zaledwie 2 lat. Świadczy to o rosnącym zaangażowaniu rybołówstwa w zrównoważone korzystanie z zasobów tuńczyka. Jest to szczególnie ważne biorąc pod uwagę wartość ekonomiczną oraz ogromne znaczenie tej ryby w handlu międzynarodowym, jak również wyzwania w zarządzaniu połowami, związane z migracjami tuńczyków.
Wzrastający popyt na produkty rybne wywiera trwały wpływ na kondycję ekosystemów morskich. Bardzo długo morza i oceany traktowano jak niewyczerpane źródło ryb i owoców morza, tymczasem nadmierne połowy mogą prowadzić do zachwiania równowagi ekosystemów morskich i wymierania gatunków. Nie jest to tylko problem ekologiczny, ale również ekonomiczno-społeczny. Jego konsekwencje odczuwają miliony ludzi, których byt zależy od gospodarki rybnej. Zrównoważone połowy są kluczowe, by zagwarantować dostawy ryb i owoców morza niezbędne dla wyżywienia ludzi także w przyszłości.
Raport FAO SOFIA 2020 dostępny jest online: http://www.fao.org/documents/card/en/c/ca9231en Więcej informacji na temat Programu MSC można znaleźć na stronie: www.msc.org/pl
