Tomasz Augustyn
Pogranicze niemiecko – polskie i zdecydowana większość dawnych Niemiec Wschodnich pozostaje obszarem nasilenia problemów rozwojowych.
W Niemczech wzrastają nierówności faktycznie. Utrudnia to zrównoważony wzrost gospodarczy, a w ostatniej dekadzie rozpiętość dochodów wzrosła pomimo redystrybucji, koncentracja bogactwa zaś stała się jeszcze większa. Rosnące nierówności prowadzą także do polaryzacji społecznej i rozczarowania polityką. Eksperci mówią o pogłębianiu się kryzysu klimatycznego: ci, którzy należą do najbogatszej części społeczeństwa, w większym stopniu przyczyniają się do kryzysu klimatycznego, a jednocześnie znacznie mniej odczuwają jego skutki. Mniejsze nierówności są zatem konieczne z ekonomicznego punktu widzenia, niezbędne politycznie, a także dl ekologii i sprawiedliwości społecznej. Nierówność ma wiele aspektów. Jednym z nich jest nierówność regionalna, o której zbyt często się zapomina. Jednocześnie w debacie politycznej Niemcy często dzielą się na duże obszary, które rzekomo zajmują równorzędną pozycję.
Aby lepiej zrozumieć to zjawisko i wyciągnąć odpowiednie rekomendacje polityczne, Fundacja Friedricha Eberta wraz z zespołem z Instytutu Badań nad Rozwoju Regionalnego i Miast (ILS) z Dortmundu pod kierownictwem prof. dr. Stefana Siedentopa opublikowała po raz trzeci od 2015 roku raport na temat dysproporcji społeczno-gospodarczych „Nierówne Niemcy”. W sprawozdaniach na temat rozbieżności z 2015 r. i 2019 r. stwierdzono już, że nie wszystkie regiony w Niemczech mogły skorzystać z ostatniej dekady wzrostu gospodarczego i że potrzebne są polityczne środki zaradcze, aby zapobiec dalszemu oddalaniu się regionów. Mimo że od tego czasu zaobserwowano pozytywne zmiany, nadal istnieją znaczne różnice w położeniu regionów. Jest to tym bardziej widoczne w kontekście oceny radzenia sobie z nadchodzącymi przyszłymi wyzwaniami wynikającymi z transformacji i różnych kryzysów.
W raporcie na poziomie powiatów zidentyfikowano różne wskaźniki, które dostarczają informacji o tym, jak dobrze regiony są przygotowane na wyzwania transformacji. Wyniki pokazują, że obraz jest często bardziej zniuansowany, niż sugeruje debata publiczna. Nie ma prostego podziału między obszarami miejskimi i wiejskimi, co oznacza, że miasta nie znajdują się zasadniczo w dobrej sytuacji, a regiony wiejskie nie są w zasadniczo złej sytuacji. Powszechne przekonanie, że Zachód prosperuje, podczas gdy w Niemczech Wschodnich występują powszechne problemy strukturalne, jest zbyt proste i nie może zostać udowodnione w tym badaniu.
Według raportu Niemcy można zasadniczo podzielić na pięć bardzo różnych typów przestrzennych:
- Solidny środek Niemiec, z 32,8 milionami mieszkańców (39,6 procent ogółu ludności), jest zdecydowanie największym typem przestrzennym, w którym cechy wskaźników charakteryzowały się głównie wartościami średnimi.
- Dynamiczne, duże i średnie miasta zagrożone wykluczeniem oraz silne obszary otaczające wspólnie utworzyły zamożne regiony Niemiec (36,4 mln mieszkańców, 44% ogółu ludności), ze szczególnym uwzględnieniem południa, a w niektórych przypadkach zachodu i północy kraju, a także w Berlinie. Oprócz pozytywnych wskaźników wzrostu i konkurencji pojawiły się również oznaki niekorzystnej sytuacji gospodarstw domowych o niskich dochodach, spowodowane rosnącymi kosztami życia i zwiększonym ryzykiem ubóstwa (ryzyko wykluczenia).
- Regiony miejskie objęte trwającymi zmianami strukturalnymi i obszary wiejskie objęte trwałym kryzysem strukturalnym wspólnie utworzyły obszary Niemiec o problemach rozwojowych (13,6 mln osób, 16,4% ogółu ludności). Przyczyny tych problemów strukturalnych leżą z jednej strony w utracie znaczenia sektorów przemysłowych na zachodzie (np. górnictwa, przemysłu ciężkiego), z drugiej strony w następstwie zjednoczenia i upadku wielu struktur gospodarczych sektorów gospodarki i rynków pracy były nadal odczuwalne w wiejskich regionach Niemiec Wschodnich.
Mapa dysproporcji rozwojowych w Niemczech
Źródło: Fundacja Friedricha Eberta
Ponad połowa ludności Niemiec mieszka obecnie w regionach o dużym potencjale na przyszłość i dużej odporności na kryzysy. Dotyczy to szczególnie biegunów innowacji przestrzennych, które są stosunkowo równomiernie rozmieszczone w zachodnich, południowych i wschodnich Niemczech. Istnieje jednak także masa krytyczna regionów, które będą miały duże problemy z poradzeniem sobie z transformacją bez politycznych środków zaradczych. Jedną z najważniejszych przeszkód jest tutaj rozwój demograficzny.
Pełen raport dostępny jest TUTAJ
Czytaj także:
