Tekst jest fragmentem artykułu pt. „Partycypacja młodzieży w lokalnym, regionalnym i międzyregionalnym współrządzeniu  na przykładzie województwa zachodniopomorskiego i basenu Morza Bałtyckiego” opublikowanego w czasopiśmie „Historia i Polityka” Nr 43(50)/2023, ss.  25–37

Marta Szulc

Samorządu województwa zachodniopomorskiego poprzez działania Sekretariatu ds. Młodzieży wspiera młodzież na poziomie lokalnym i międzyregionalnym. W trakcie pandemii zmniejszyła się aktywność młodzieżowych rad na wszystkich poziomach.

„Musimy włączyć młodych ludzi w mechanizmy podejmowania decyzji na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym” – stwierdził António Guterres, sekretarz generalny ONZ, z okazji Międzynarodowego Dnia Młodzieży obchodzonego 12 sierpnia 2022 roku. Słowa te wskazują, że partycypacja młodzieży we współrządzeniu na poziomie lokalnym, regionalnym i międzynarodowym staje się tematem niezwykle istotnym nie tylko w ujęciu teoretycznym, ale także w praktyce współrządzenia na poszczególnych poziomach. W badaniach partycypacji młodzieży województwa zachodniopomorskiego można wyszczególnić wszystkie trzy poziomy współpracy, zarówno lokalny, regionalny, jak i międzynarodowy. Najstarszym poziomem partycypacji młodzieży we współrządzeniu jest poziom lokalny. Warto zauważyć, że pierwsze gminne rady młodzieży powstały jeszcze przed rokiem 2001, kiedy wprowadzono do ustawy zapisy o radach młodzieży. Zgodnie z trendem ogólnopolskim większość rad młodzieży w województwie zachodniopomorskim powstała jednak po wyżej wspomnianej dacie.

Warto zauważyć, że nie wszystkie powstałe młodzieżowe rady funkcjonują do dziś. [W przeszłości – red.] funkcjonowały jeszcze dwie młodzieżowe rady miast, które obecnie już nie istnieją: Młodzieżowa Rada Miasta Gryfice (2014–2015) oraz Młodzieżowa Rada Miasta i Gminy Złocieniec (2003–2016). Specyficzna sytuacja dotyczy Młodzieżowej Rady Miasta Świnoujście (2010–2014), którą udało się odtworzyć pod koniec roku 2021. W badaniu rad młodzieży w kwietniu 2019 roku wieloletnia radna Rady Miejskiej w Złocieńcu, wyjaśniając powody braku młodzieżowej rady miasta w tej miejscowości, skomentowała sytuację następująco „Bywało tak, że na spotkania radnych, które sobie wyznaczyli przychodziło – 1–3 radnych, no w porywach 5… […]. W czerwcu 2016 roku ostatnia kadencja zakończyła działalność. Myślę, że trzeba popracować nad zmianą powoływania rady. Dać dojść do głosu tym, którzy chcą naprawdę działać… No do wyborów często startują Ci, których celem jest wygrać, niekoniecznie potem działać […]. Z rozrzewnieniem wspominam czasy, gdy się ludziom chciało chcieć”. Z kolei w przypadku Świnoujścia, w którym także rada młodzieży nie funkcjonowała w roku 2019, jeden z radnych, stwierdził: „Rada zakończyła swoją działalność 5 lat temu. Miała zostać odtworzona na jesieni zeszłego roku, teraz jest mowa o wrześniu. Opór jest po stronie prezydenta”. Warto zwrócić uwagę, że młodzieżową radę miasta w Świnoujściu udało się odtworzyć dopiero w grudniu 2021 roku, co wskazuje na pewne trudności w tym zakresie.

Na poziomie regionalnym partycypacja młodzieży w procesie współrządzenia rozpoczęła się w 2005 roku. Powstał wówczas Sekretariat ds. Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego, którego jednym z celów było utworzenie Rady Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego. Funkcjonowanie Sekretariatu ds. MWZ było wówczas ewenementem na skalę ogólnopolską. Celem utworzenia rady było uczynienie z niej szkoły demokracji i miejsca powstawania różnych inicjatyw na rzecz młodzieży regionu.

Pierwsza  kadencja  Rady  Młodzieży  Województwa  Zachodniopomorskiego (RMWZ) rozpoczęła się w kwietniu 2006 roku. Początkowo jej członkowie uczestniczyli w spotkaniach z władzami województwa samorządowego, współpracowali z innymi przedstawicielstwami młodzieży z basenu Morza Bałtyckiego, dyskutowali o zadaniach i funkcji RMWZ. Z biegiem czasu RMWZ zaczęła poszerzać swoją działalność. Jednym z pierwszych wydarzeń zorganizowanych przez RMWZ był Europejski Tydzień Młodzieży w 2008 roku. Był to kolejny poziom partycypacji politycznej młodzieży skupionej w RMWZ. Następne lata przyniosły organizację kolejnych wydarzeń i udział przedstawicieli rady w spotkaniach w basenie Morza Bałtyckiego. Z okazji 15-lecia członkostwa Polski w UE młodzi radni ustalili i wygłosili swoje rekomendacje dla regionu. Rekomendacje zawierały 15 obszarów ważnych dla młodzieży. Były to: edukacja, aktywność społeczna, świadomość obywatelska, Wojewódzka Karta Młodych, rynek pracy, życie młodych, zdrowie, edukacja seksualna, osoby zagrożone wykluczeniem, spójność komunikacyjna, Zachodniopomorska Karta Aglomeracyjna, wsparcie językowe, mobilność edukacyjna, potencjał turystyczny, współpraca regionalna i międzyregionalna. Rekomendacje zostały przedstawione 24 czerwca 2019 roku Komisji Oświaty, Kultury i Sportu Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego.

Ważnym  dokumentem  stworzonym  przez  Radę  Młodzieży  Województwa  Zachodniopomorskiego była Analiza potrzeb młodzieży Województwa Zachodnio-pomorskiego opracowana w 2020 roku. We wstępie do raportu z badań marszałek województwa zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz podkreślił, że zarówno koncepcja badania, jak i jego przeprowadzenie to zasługa młodzieży skupionej w Radzie Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego oraz że będzie zachęcał samorządy lokalne do zwrócenia uwagi na potrzeby młodzieży zawarte w dokumencie. W badaniu wzięły udział 3852 osoby, a raport z badania liczy 70 stron. Warto rozważyć, czy ta aktywność młodzieży świadczy o najwyższym poziomie partycypacji Rady Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego. Należałoby wówczas dokonać analizy implementacji założeń analizy przez władze regionalne i lokalne.

Od 1 stycznia 2022 roku na skutek zmian ustawowych radę młodzieży zastąpił Sejmik Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego. Nowe przepisy otwierają nowe możliwości współpracy i działania na poziomie regionalnym. W województwie zachodniopomorskim sejmik jest kontynuacją dotychczas funkcjonującej Rady Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego. Ocena zmian w funkcjonowaniu partycypacji młodzieży na poziomie regionalnym wskutek zmian ustawowych powinna być przedmiotem analiz badaczy w przyszłości.

Aktywność na poziomie międzynarodowym młodzieży województwa zachodniopomorskiego została dostrzeżona przez badaczy ogólnopolskich. Ewelina Gierach zauważyła w 2009 roku, że województwo zachodniopomorskie wyróżnia się wśród pozostałych województw, jeśli chodzi o rozwój polityki młodzieżowej na poziomie regionalnym. Zwróciła uwagę na międzyregionalną politykę młodzieżową, którą województwo zachodniopomorskie opracowało wraz z innymi regionami znajdującymi się w basenie Morza Bałtyckiego.

Badając sprawozdania z działalności Sekretariatu ds. Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego, można zaobserwować, że w działania międzynarodowe, a w szczególności we współpracę młodzieży w basenie Morza Bałtyckiego, zachodniopomorska młodzież jest zaangażowana od początku istnienia Rady Młodzieży i Sekretariatu ds. Młodzieży, czyli od 2005 roku. Małgorzata Ludwiczek, kierownik Sekretariatu ds. Młodzieży w latach 2005–2020, jasno stwierdziła, że powstanie Rady Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego wynikało przede wszystkim z potrzeb związanych ze współpracą międzyregionalną. Dzięki utworzeniu Rady

Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego możliwa stała się współpraca z regionalnymi przedstawicielstwami młodzieży z państw basenu Morza Bałtyckiego. Analiza sprawozdań wskazuje, że młodzież z RMWZ była aktywna w ramach współpracy młodzieżowej w następujących gremiach: Konferencja Współpracy Subregionalnej Państw Regionu Morza Bałtyckiego (Baltic Sea States Subregional Cooperation – BSSSC) i Forum Parlamentów Południowego Bałtyku. Młodzieżowi radni brali też udział w wielu wymianach bałtyckich.

Uczestnictwo młodzieży w dorocznych konferencjach BSSSC i Forum Parlamentów Południowego Bałtyku ma charakter informacyjny i konsultacyjny. Młodzież ma oddzielne warsztaty, podczas których wdraża się w tematykę obowiązującą danego roku na spotkaniu ogólnym. Częstą praktyką jest przedstawianie w trakcie spotkań plenarnych czy warsztatowych rezultatów prac przedstawicieli młodzieży.

Szczególnym typem współpracy jest delegacja młodzieży w Zarządzie BSSSC. O funkcjonowaniu i reprezentatywności młodzieży w grupie roboczej ds. młodzieży organizacji BSSSC decyduje między innymi delegacja młodzieży do Zarządu BSSSC. Na podstawie wywiadów z koordynatorami polityki młodzieżowej BSSSC, wywiadów z młodzieżowymi członkami Zarządu BSSSC oraz analizy dokumentów i broszur BSSSC ustalono, że w skład Zarządu BSSSC na przestrzeni lat wchodzili następujący członkowie Rady Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego: Kevin Kiraga (2012–2014) oraz Paweł Grządko (2009–2011). Warto zaznaczyć, że przedstawiciele młodzieży są pełnoprawnymi członkami Zarządu BSSSC.

W 2019 roku przedstawiciele młodzieży wzięli udział w Bałtyckim Obozie Młodzieżowym w Gdańsku, który miał rozpocząć nowy rozdział w bałtyckiej partycypacji młodzieży. Organizatorami wydarzenia były najważniejsze organizacje bałtyckie: Rada Państw Morza Bałtyckiego (Council of the Baltic Sea States), BSSSC, Związek Miast Bałtyckich (Union of the Baltic Cities – UBC), Euroregion Bałtyk, Bałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku (Baltic Sea Cultural Center – BSCC), Obszar Polityczny Kultura Strategii Unii Europejskiej Regionu Morza Bałtyckiego.

Pandemia spowolniła tempo związane ze współpracą młodzieży w basenie Morza Bałtyckiego. Sprawozdania Sekretariatu ds. MWZ wskazują, że z uwagi na pandemię zmniejszyła się aktywność bałtycka młodzieży z Pomorza Zachodniego. Autorka artykułu ma jednak nadzieję, że współpraca bałtycka młodzieży z udziałem młodzieży z Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego będzie się intensyfikować i przechodzić na kolejne poziomy drabiny partycypacyjnej Harta.