Andrzej Pieśla
Samorząd regionalny bezpośrednio i boleśnie odczuwa rosnące wydatki i skutki spowolnienia gospodarczego związane z pandemią COVID-19. W ostatnich tygodniach ponoszą pilne wydatki na wyposażenie szpitali jednoimiennych, a przy tym na ich kondycję wpływają spadki wpływów z tytułu podatku CIT. Na stan budżetów samorządów województw wpłynęły także wprowadzone z inicjatywy samorządów dla mieszkańców ulgi, umorzenia czy zwolnienia z płatności.
W związku z tym trudnościami Związek Województw RP apeluje do rządu o przyspieszenie prac w zakresie restrukturyzacji gospodarki finansowej samorządów. Postulaty samorządowców dotyczą zmian, które co najmniej w dwóch najbliższych latach złagodzą w sposób istotny rygory wynikające z art. 242 i 243 ustawy o finansach publicznych, zapewniając przynajmniej ciągłość realizacji zadań bieżących oraz co najmniej kontynuację rozpoczętych zadań inwestycyjnych. Chodzi w szczególności wyłączenie z limitu zadłużenia środków (art. 243) przeznaczanych na wkłady własne do projektów współfinansowanych ze środków UE, niezależnie od poziomu wkładu własnego (jest to szczególnie istotne także dla innych niż województwa JST).
Samorządy województw postulują także o rekompensaty ubytków dochodów województw z tytułu podatku CIT oraz zapewnią stabilność dochodów z tytułu subwencji ogólnej oraz dotacji celowych. W ich ocenie jest to niezbędne, aby zapewnić ciągłość realizacji zadań niezbędnych dla społeczności województw, w szczególności w zakresie ochrony zdrowia, transportu i pomocy społecznej oraz wdrażanie tych, które są współfinansowane ze środków europejskich. Miałyby także zostać wprowadzone instrumenty finansowego bezzwrotnego jak i zwrotnego wsparcia jednostek ochrony zdrowia, instytucji kultury, które z powodu pandemii nie mogą w pełni realizować swoich zadań statutowych. Województwa samorządowe oczekują także wdrożenia rozwiązań w zakresie stosowania instrumentów dłużnych nowych i restrukturyzacyjnych pozwalających finansować JST na preferencyjnych warunkach w oparciu o między innymi bank BGK.
Pewne zmiany weszły w życie w ramach wprowadzonego z myślą o samorządach w dniu 20 maja rozszerzenia Tarczy Antykryzysowej. Wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego dotyczyło m.in. uelastycznienia ram fiskalnych nakładanych na samorządy.
Specustawa uelastyczniła gospodarowanie środkami publicznymi w ramach samorządu terytorialnego. Wójt (lub burmistrz, czy prezydent miasta), zarząd powiatu lub zarząd województwa otrzymali kompetencje do dokonywania zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym przeniesień wydatków między działami klasyfikacji budżetowej. Wykonując budżet samorządowy, wójt (lub burmistrz, czy prezydent miasta), zarząd powiatu lub zarząd województwa otrzymali także możliwość – bez uzyskania opinii komisji właściwej do spraw budżetu organu stanowiącego tej jednostki – dokonywania zmian przeznaczenia rezerwy celowej oraz tworzenia nowej rezerwy celowej, przenosząc do niej zablokowane kwoty wydatków. Zmieniły się także niektóre reguły fiskalne dla jednostek samorządu terytorialnego. Dokonano przejściowego złagodzenia ograniczeń dotyczących zrównoważenia części bieżącej budżetu. W 2020 roku wydatki bieżące będą mogły być wyższe od dochodów bieżących o wydatki ponoszone w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 w części, w jakiej zostały sfinansowane środkami własnymi. Ponadto, zwiększono możliwości inwestycyjne samorządów, modyfikując na lata 2020-2025 relację ograniczającą wysokość spłaty długu jednostki samorządu terytorialnego. Przesunięto też, w drodze rozporządzenia Ministra Finansów, terminy przekazywania sprawozdań oraz informacji sporządzanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Terminy te zostały określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z 31 marca w sprawie określenia innych terminów wypełniania obowiązków w zakresie ewidencji oraz w zakresie sporządzenia, zatwierdzenia, udostępnienia i przekazania do właściwego rejestru, jednostki lub organu sprawozdań lub informacji.
