Sprawne, wydajne i dobrze zarządzane przedsiębiorstwo państwowe stanowi wartość samą w sobie. Powinno pełnić dla regionalnej społeczności rolę okna na państwo, na jego interes, cele i możliwości rozwojowe. Odpowiednim punktem odniesienia dla modelu biznesowego przedsiębiorstwa państwowego jest także regionalny ekosystem, w ramach którego funkcjonuje lub powinno funkcjonować. Jest ono elementem obszaru funkcjonalnego, a więc wpisuje się w kompleks relacji między podmiotami i instytucjami aktywnymi na danym obszarze i w określonej skali. Obszary funkcjonalne to instrument racjonalnego podejścia do rozwoju – pozwalają zarządzać nim z uwzględnieniem jego właściwego, terytorialnego wymiaru. Służą zastosowaniu w działaniach rozwojowych zarówno narzędzi kierowanych z poziomu państwa, jak i zaangażowaniu lokalnych zasobów. Oba te wymiary w dojrzałym, społeczne odpowiedzialnym państwie mogą w istotnym stopniu łączyć dobrze zarządzane państwowe przedsiębiorstwa.

Ich znaczenie nie ogranicza się do orientacji na zysk, co jest cechą właściwą dla każdej działalności podejmowanej w ramach gospodarki. Nowoczesne i odpowiedzialne podejście do roli państwa w gospodarce musi uwzględniać uwarunkowania i wymogi globalizacji, w tym zdynamizowany przepływ informacji, kapitału i wiedzy oraz przewagę wynikającą z umiejętnego ich integrowania. Nowoczesne społeczeństwo w nowoczesnym państwie wymaga narzędzi pośredniczących między globalnym rynkiem a potencjałem właściwym dla określonych kompleksów terytorialnych. Takim narzędziem może być przedsiębiorstwo państwowe działające jako hub funkcjonalny.

W przypadku Pomorza Zachodniego rolę tego rodzaju hubu w naturalny sposób pełnią lub pełnić powinny takie podmioty, jak Stocznia Szczecińska i port. Stocznia skupia aktywa i moce produkcyjne po działającym wcześniej wielofunkcyjnym i wielowydziałowym przedsiębiorstwie stoczniowym, w ciągu ostatnich lat w znacznej mierze odzyskała jego zdolności wytwórcze. Nie prowadzi jednak aktywnej działalności kontraktowej i nie skupia zasobów ludzkich pozwalających na samodzielną działalność produkcyjną w pełnym wymiarze. Wokół niej został natomiast stworzony kompleks prywatnych przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w poszczególnych elementach procesów technologicznych, przyjmujących i realizujących zlecenia na produkcję stoczniową i remonty, dysponujących stałymi kadrami i pozyskujących pracowników do prowadzenia określonych prac. Są one realizowane w oparciu o majątek stoczniowy, ponadto w niedalekiej przeszłości Stocznia Szczecińska wchodziła z otaczającymi ją podmiotami we wspólne projekty polegające na kompleksowej obsłudze kontraktów. Tym samym Stocznia Szczecińska przyjmowała rolę serca hubu integrującego infrastrukturę wytwórczą, zdolnego do skutecznego występowania z ofertą na rynku, a także elastycznego doboru narzędzi optymalnych do realizacji konkretnych przedsięwzięć. Skupiał się w nim potencjał marki z ogromnymi tradycjami, publicznego majątku oraz prywatnej przedsiębiorczości, efektywności w pozyskiwaniu zleceń oraz solidności realizacji. Przy uniknięciu przerostu zatrudnienia państwowe przedsiębiorstwo odbudowywało swoją rynkową pozycję, wchodząc przy tym w opłacalną kooperację z sektorem prywatnym przy jednoczesnej minimalizacji ryzyk inwestycyjnych i kontraktowych.

W podobnej formule można widzieć funkcjonowanie organizmu portowego jako przede wszystkim operatora infrastruktury wykorzystywanej przez prywatne przedsiębiorstwa, a w uzasadnionych przypadkach – uczestnika angażujących je komercyjnych przedsięwzięć. W obu przypadkach gospodarcza aktywność państwa jest skoncentrowana na uzasadnionym specyfiką regionu i jego gospodarczą specjalizacją sektorze (wymiar terytorialny), opiera się na efektywnym wykorzystaniu wypracowanej przez społeczeństwo i na rzecz społeczności eksploatowanej infrastruktury i innych składnikach majątku (wymiar infrastrukturalny), polega na realizacji określonych, uzasadnionych specyfiką sektora celów (wymiar funkcjonalny) i znajduje uzasadnienie ekonomiczne zarówno we własnym działaniu, jak i ożywianiu lokalnej bądź regionalnej przedsiębiorczości (wymiar ekonomiczny). Sens istnienia hubów funkcjonalnych oraz skali i przedmiotu ich działania polega na równoważeniu krajowego i lokalnego zakresu procesów gospodarczych, bez deprecjonowania skali i efektywności właściwych każdemu z nich.

Podejście to nie aspiruje do rangi ogólnej koncepcji przedsiębiorstwa państwowego we współczesnej gospodarce. Osobną kwestię stanowi sens istnienia zarówno ogólnopolskich koncernów paliwowych i energetycznych, małych firm często stanowiących pozostałość po niedokończonym procesie prywatyzacji majątku państwowego, wyspecjalizowanych organizmów, w tym takich, których utrzymywanie uzasadnione jest interesem publicznym bądź racją strategiczną. Z pewnością jednak wychodząc poza ramy realiów ekonomicznych Pomorza model hubu funkcjonalnego może być brany pod uwagę przy analizach możliwych wariantów przekształceń modelu funkcjonowania polskiego górnictwa w jego relacji do polityki regionalnej.

Więcej na ten temat: Zbigniew Jagniątkowski, Sławomir Doburzyński, Stocznia 3.0. Przemysł pomiędzy państwem a rynkiem

Zapraszamy do dyskusji