Tomasz Augustyn

Finowie niepokoją się rozbudowa rosyjskiej infrastruktury wojskowej i szykują miejsce na amerykańskie bazy

Kilka tygodni temu rosyjski minister obrony Siegiej Szojgu oświadczył, że w związku z przystąpieniem Finlandii do NATO, a także równoczesną prawdopodobną akcesją Szwecji do Sojuszu, Rosja „wzmocni” swoją obecność wojskową przy fińskiej granicy. Budzi to pewien niepokój w opinii publicznej i wzmożone zainteresowanie tematem mediów mimo że przygraniczne rosyjskie garnizony nie były rozbudowywane przez lata, a w połowie 2022 r. wszystkie tamtejsze oddziały mające zdolność bojową zostały skierowane na Ukrainę. Fińskie radio publiczne Yle przeanalizowało zdjęcia satelitarne rosyjskich przygranicznych terenów wojskowych i zidentyfikowało wzniesione tam w ostatnim czasie cztery hale – trzy obiekty w regionie Murmańska za kołem podbiegunowym, zaledwie 50 km od granicy z fińską Laponią i jedną w Pietrozawodsku, ok. 300 km od granicy. Rosjanie postawili hale „wyjątkowo szybko” (jedna hala nawet w ciągu doby). Do budowy obiektów wykorzystano nową technologię i materiały, które „mogą wytrzymać duże mrozy” na północy. Zdaniem ministra obrony Antti Hakkanen wzniesione ostatnio budynki nie stanowią zagrożenia dla Finlandii, a  ich przeznaczenie to magazynowanie i serwisowanie sprzętu wojskowego, co łączy się z działaniami Rosji na Ukrainie.

Faktem jest jednak, że Finlandia wzmacnia swoje zdolności obronne. Negocjowana jest dwustronna fińsko-amerykańska umowa DCA (ang. Defence Cooperation Agreement), mająca określić warunki obecności wojsk USA na terytorium Finlandii, np. w związku z manewrami wojskowymi czy też magazynowaniem amunicji i broni. Prace nad nią rozpoczęto jeszcze zanim Finlandia zdecydowała wiosną 2022 r. o przystąpieniu – w reakcji na rosyjski atak na Ukrainę – do NATO. Podobną umowę o współpracy ze Stanami Zjednoczonymi ma już Norwegia, tymczasem Szwecja i Dania również prowadzą osobne negocjacje z USA w sprawie porównywalnych umów. Ten trend wydaje się polegać na tworzeniu nowej koalicji krajów o podobnych interesach, na wzór sojuszu. Umowa DCA oznacza w praktyce ustanowienie amerykańskich baz i stałą lub rotacyjną obecność wojsk amerykańskich, wobec czego atak na Finlandię byłby wówczas atakiem na USA. Według przewidywań ekspertów odnośnie niedokończonych jeszcze uzgodnień siły zbrojne USA mogłyby otrzymać do dyspozycji jedno z fińskich lotnisk i port morski. Według dziennika „Iltalehti” w Finlandii siłom powietrznym USA udostępnione zostanie lotnisko i infrastruktura za kołem podbiegunowym, z której korzysta na co dzień lapońska eskadra myśliwców F/A-18 Hornet. W bazie w Rovaniemi przyjęte zostaną też pierwsze z 64 zakupionych przez Finlandię nowych myśliwców F-35, które od 2026 r. będą sukcesywnie zastępować wysłużone Hornety.

Z perspektywy Finlandii umowa wzmacnia zdolności obronne poprzez przechowywanie amerykańskiej broni i obecność żołnierzy w celu wspólnego szkolenia z fińskimi sojusznikami. Jednakże praktyczna realizacja prawdopodobnie będzie kładła nacisk na wspólne ćwiczenia dotyczące przechowywania dużych ilości sprzętu. Chociaż dokładna liczba żołnierzy przebywających jednocześnie w Finlandii nie jest pewna, skupienie się na północnej Finlandii mogłoby być logiczne ze względu na rozległy poligon w Rovajärvi położonym pomiędzy Rovaniemi i Kemijärvi w Laponii. Stanowisko Finlandii podkreśla tymczasowy charakter obecności wojsk amerykańskich. Te okresy przejściowe mogą następować po sobie. Siły amerykańskie mogłyby działać w całej Finlandii – na lądzie, morzu i w powietrzu. Wspólne ćwiczenia żołnierzy fińskich i amerykańskich mogłyby obejmować różne części kraju.

Umowa wyklucza broń nuklearną. Fińskie prawo zabrania przechowywania broni nuklearnej. Podobnie użycie min przeciwpiechotnych jest również zabronione, ponieważ Finlandia jest związana międzynarodowym traktatem ottawskim, który egzekwuje ten zakaz. Porozumienie obejmuje szereg kwestii wykraczających poza samą obecność wojsk amerykańskich i przechowywanie broni. Obejmują one zwolnienia celne i podatkowe towarów, a także sposób, w jaki żołnierze amerykańscy byliby traktowani, gdyby mieli ponieść konsekwencje prawne w Finlandii. Kwestie sporne dotyczą w szczególności odpowiedzialności prawnej żołnierzy. Negocjacje w tej sprawie nadal trwają, a następna runda odbędzie się jesienią. Finlandia prawdopodobnie zrzeknie się jurysdykcji w sprawie przestępstw popełnionych przez żołnierzy amerykańskich, ale może starać się o możliwość rozpatrywania niektórych spraw na fińskim terytorium zgodnie ze swoimi własnymi ramami prawnymi. W praktyce mogłoby to oznaczać, że Stany Zjednoczone zajmowałyby się drobnymi wykroczeniami, takimi jak wykroczenia drogowe, podczas gdy Finlandia mogłaby nalegać na jurysdykcję w przypadku poważniejszych przestępstw zgodnie z fińskim kodeksem prawnym. Finlandia bazuje na doświadczeniach Norwegii w zakresie zrzekania się jurysdykcji, w przypadku tego kraju nie pojawiły się żadne poważniejsze problemy.

Negocjacje w sprawie DCA mają zostać zakończone na początku przyszłego roku, a następnie umowa trafi do zatwierdzenia przez fiński parlament (Eduskunta). Po sfinalizowaniu umowy parlament fiński podejmie decyzję o jej zatwierdzeniu. Niektóre źródła sugerują, że do zatwierdzenia przez parlament zwykła większość może nie wystarczyć i zamiast tego może być wymagana większość dwóch trzecich. Wynika to z zastrzeżenia fińskiej konstytucji, że znaczące przekazanie suwerenności wymaga większej większości. Ostateczną decyzję podejmie Komisja Prawa Konstytucyjnego parlamentu. Nie jest jednak pewne, czy komisja będzie wymagała większości dwóch trzecich głosów. W swoim oświadczeniu w sprawie członkostwa w NATO komisja podkreśliła, że ​​pełna suwerenność Finlandii pozwala jej na samodzielne decydowanie o współpracy obronnej. Do członkostwa w NATO formalnie wystarczyła zwykła większość, choć zdecydowana większość parlamentarzystów ostatecznie opowiedziała się za przystąpieniem do sojuszu obronnego.

W lipcu wizytę w Helsinkach złożył prezydent Joe Biden oświadczając, że Stany Zjednoczone zobowiązują się bronić każdego centymetra terytorium Sojuszu, w tym terytorium Finlandii.

Czytaj także: